OURO BRANCO DIETA SA

OURO BRANCO DIETA SA

Un paseo polo lineal do supermercado parece mandarnos a mensaxe dun suposto auxe no consumo de leite: xa se ofrecen “de soia”, “de améndoa”, “de avea” ou “de arroz”, sen ir máis lonxe. Presentacións que se uniron ás versións máis tradicionais (enteiro, semi e desnatado), baseadas no contido de graxa. Cunha salvidade: en realidade non son leites, xa que para ser considerados como tales deben ter orixe animal e, como moito, incluír vitaminas e minerais engadidos (como o calcio). Máis aló da similitude na cor, estes preparados vexetais poden ser unha alternativa para aquelas persoas con intolerancia á lactosa ou alerxia ao leite, pero non teñen nin a mesma composición nin propiedades similares.

Segundo o Informe do consumo de alimentación en España de 2017, cada persoa consome unha media de 69,9 litros de leite ao ano (equivalente a 48,45 ¬ anuais), aínda que a tendencia á baixa foi constante desde o ano 2000 (salvo en 2009 e 2010), ao abrigo de modas dietéticas e mitos urbanos que viñeron desaconsellando a súa inxesta. As recomendacións apuntan, segundo a idade e situación fisiolóxica (durante o embarazo, lactancia, adolescencia, premenopausia e en idades avanzadas recoméndase unha inxesta maior), a entre dúas e catro racións de lácteos diarias. Sen incluír, por suposto, a ampla variedade de sobremesas azucradas elaboradas con leite, cuxo consumo creceu nos últimos anos (derivados lácteos pouco recomendables como cremas, flans, arroz con leite, batidos de sabores…).

PROTAGONISTA DA NOSA DIETA.

Económico, rico en calcio -o seu principal nutriente-, pero tamén fonte de vitaminas (A, D, E e do grupo B) e de proteínas facilmente dixeribles como a caseína e a albumina, o leite adoita ter un papel relevante na nosa alimentación ao longo de todas as etapas da vida; especialmente durante a lactancia, o crecemento e a menopausia, así como para a poboación de idade avanzada. Segundo a Sociedad Española de Nutrición Comunitaria, “un neno en idade U escolar que beba medio litro de leite ao día consegue, por esta vía, a metade das proteínas e máis do 80 % do calcio e a vitamina B2 que necesita. Con igual cantidade, un adulto cobre o 30 % das súas necesidades diarias de proteínas e o 100 % das de calcio”.

O leite dispoñible no mercado procede maioritariamente de tres animais: a vaca (88 %), a cabra (6 %) e a ovella (6 %). De entre eles, “o de cabra ofértase, en teoría, como fonte láctea con máis vantaxes que o de vaca, por ter máis calcio, fósforo, zinc e magnesio, unha absorción máis fácil da graxa que contén e polo menor tamaño da estrutura dos seus glóbulos graxos”, conta Carlos Casabona, pediatra especializado en nutrición infantil. O seu cheiro e o seu sabor, algo máis fortes, fai con todo que moitos nenos non o acepten. O de ovella é, por outra banda, “moito máis proteico e bastante máis graxo, polo que o seu uso destínase máis á produción de queixo que á inxesta líquida”.

A prevalencia do sobrepeso e obesidade na nosa sociedade fixo que institucións e guías dietéticas prioricen o consumo de leites cun contido reducido de graxas. Con todo, recentes estudos contribuíron a matizar a validez destes razoamentos, ata o punto de apuntar na dirección oposta. Segundo un traballo publicado en The American Journal of Clinical Nutrition (2016), o consumo infantil de leite enteiro implica un menor risco de obesidade, e suxire que isto pode deberse ao seu efecto farturento, que fai que se un neno non se sente satisfeito tenda a comer máis cantidade doutros alimentos. Á vez, aqueles menores que bebían unha cunca de leite enteiro ao día rexistraron niveis de vitamina D comparables aos que tomaban tres cuncas de leite cun 1 % de graxa.

FALSAS ATRIBUCIÓNS

Malia o seu alto valor nutritivo, o leite continúa sendo vítima de rumores con pouco rigor científico, pero amplamente difundidos nas redes sociais. Pode que o home sexa o único mamífero que toma leite logo da lactancia, pero isto é así por ser a única especie que practica a gandería ou que é capaz de muxir. Existen á súa vez falsas crenzas como que a graxa láctea é prexudicial ou que hai que retirala do leite ata para a poboación infantil. “Hai que ter en conta que máis do 60 % do calcio da dieta española procede dos lácteos, e o 75 % dos escolares ten inxestas de calcio inferiores ás recomendadas”, sostén Luis Calabozo, director xeral da Federación Nacional de Industrias Lácteas (FeNIL).

Os mitos, con todo, non quedan aí. Hainos tamén sobre a relación do leite de vaca co aumento da mucosidade e enfermidades como a asma, a diabetes ou enfermidades cardiovasculares, acusacións desmentidas repetidamente pola literatura científica. Numerosos estudos probaron os seus beneficios tanto para a poboación infantil como adulta. A investigación xa mencionada en The American Journal of Clinical Nutrition, de Canadá, concluía que os nenos que beben leite de vaca son un pouco máis altos (1,5 cm de media para os nenos de tres anos) que aqueles que consumen bebidas vexetais como a de soia. Para a doutora Ana Suero Roig, do servizo de xeriatría do Hospital General de Segovia, o consumo de lácteos considérase tamén un dos primeiros tratamentos ante os problemas de sono dos pacientes maiores, debido ao triptófano, un aminoácido esencial precursor da melatonina e a serotonina, hormonas relacionadas co ritmo biolóxico que actúan como promotores do sono.

Cada leite ten o seu apelido

SEGUNDO O PROCESO PRODUTIVO

Gandería intensiva (predominante)

• Animais en cortes
• Alimentación con pensos enriquecidos
• Humidade, luz e temperatura artificiais para maximizar a produción

De produción ecolóxica

• Terra libre de fertilizantes
• O aloxamento deberá permitir abundante ventilación e entrada de luz naturais
• Muxido a demanda

De benestar animal

• Acceso adecuado á comida e bebida para todos os animais
• Espazo suficiente para o gando (non hai regulamentación. Cada produtor réxese por recomendacións propias)
• Boa hixiene, protocolos de control e prevención de enfermidades e supervisión veterinaria

De produción integrada

• Controla o animal desde que nace
• Maiores normas de sanidade e benestar animal
• A forraxe será polo menos un 55% da súa alimentación diaria

De pastoreo

• 1 ha para 2,5 vacas
• Forraxe natural da propia explotación
• Pastan 6 h/día, 120 días/ano

SEGUNDO A SÚA COMPOSICIÓN

• Enteiro, máis de 3,5% materia graxa
• Semidesnatado: do 1,5 ao 1,8% de materia graxa
• Desnatado: menos 0,5% materia graxa
• Sen lactosa
• Especiais: con aditivos (proteínas, calcio, vitaminas…)

SEGUNDO O TRATAMENTO TÉRMICO

PASTEURIZACIÓN

• Tratamento térmico a menos de 90 ºC para matar a maioría de organismos daniños
• No frigorífico, un máximo de 7 días

ESTERILIZACIÓN

• 115-120 ºC durante 15-30 minutos
• Destrución total de microorganismos e esporas
• Sen abrir, consérvase 6 meses a temperatura ambiente

UHT

• 128 ºC en 20 segundos, ou 150 ºC en 4-6 segundos.
• Propiedades organolépticas case intactas
• Sen abrir, consérvase 3 meses a temperatura ambiente

Desaconséllase consumir leite cru, xa que pode transportar bacterias e xermes prexudiciais. Os nenos, as embarazadas, aqueles con un sistema inmunitario debilitado ou os maiores presentan un maior risco de enfermidade.

NOVA ETIQUETAXE PARA OS PRODUTOS LÁCTEOS

Desde o pasado mes de xaneiro, e co fin de axustarse a unha directiva comunitaria, os produtos lácteos especifican, en letra visible e xunto á táboa de información nutricional, tanto o país de muxido do leite como de elaboración. Esta normativa xa se aplicou en diversos países da Unión Europea como Francia, Portugal, Grecia e Italia. Enquisas realizadas polo Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación afirman que ata un 88 % dos consumidores está de acordo coa nova regulación, que algúns acentuaron de “proteccionista”. Segundo a Coordinadora de Organizaciones de Agricultores y Ganaderos (COAG), a implementación desta norma en Francia fixo que a venda de lácteos foráneos descenda un 47 %. No entanto, máis aló da polémica, esta norma aumenta a transparencia de cara ao consumidor e contribúe a reducir a pegada de carbono, ao incentivar a sostibilidade e o consumo de produtos de proximidade. En España, o distintivo de Productos Lácteos Sostenibles (PLS) serve para garantir, desde 2013, a orixe española do leite e dos diferentes produtos lácteos, e que a súa comercialización se realizaou “nunhas condicións que garanten a sostibilidade económica do sector lácteo español”, segundo a web do Ministerio.

O calcio, estrela indiscutible

De entre os tres tipos de leite – enteiro, desnatado e semidesnatado -, este último é o favorito dos españois, que levan á casa 32,6 litros por persoa cada ano (fronte aos 19,7 litros da desnatado e os 17,1 da enteiro). É por iso que, nesta guía de compra, incluíronse 23 variedades distintas (con e sen lactosa e enriquecidos con calcio), por ser os máis consumidos no mercado. As conclusións que se presentan despréndense, xa que logo, do estudo destes. Todos presentan un nivel calórico máis baixo (de media, 119 calorías por ración de 250 ml) que o leite enteiro (164), así como unha menor cantidade de graxa (4 g fronte a 9,5) e colesterol (15,8 mg fronte a 35).

Unha análise detallada do etiquetado descobre, polo demais, un perfil nutricional moi similar. Tan só catro categorías (calcio, calorías, hidratos de carbono e proteínas) revelan unha diferenza reseñable entre as marcas analizadas. A maioría dos leites enriquecidos con calcio (de Central Lechera Asturiana, Eroski, Kaiku e Pascual) presentan 400 mg de calcio por ración de 250 ml, cando o habitual son 300, e un (o leite Vita Calcio Puleva) contén 450 mg. Un dato especialmente relevante se se teñen en conta que as recomendacións xerais de inxesta diaria van dos 800 aos 1 000 – 1 300 mg, dependendo da idade ou a situación fisiolóxica

O ENRIQUECIDO É MELLOR?

Aínda que é certo que este nutriente cumpre un papel insubstituíble na formación dos ósos, e que intervén noutras funcións como a transmisión dos impulsos nerviosos, a coagulación do sangue e a actividade do corazón, non o é menos o feito de que tamén podemos conseguilo a través de alimentos como o queixo semicurado (820 mg por cada 100 g), iogures (130 mg) ou calladas (60 mg), e doutros alimentos como sardiñas en lata (400 mg por cada 100 g), améndoas (254 mg) ou agrón (170 mg), aínda que a súa asimilación polo noso organismo é menor que nos lácteos.

“A absorción do calcio presente en certos vexetais é de aproximadamente o 5 %, mentres que no leite e derivados lácteos a presenza de lactosa, vitamina D e certos aminoácidos favorecen a absorción, que chega a ser do 30%”, explica Gregorio Varela Moreiras, presidente da Federación Española de Nutrición. Hai que facer notar que, para que o calcio absorbido se deposite ben nos ósos, necesitamos vitamina D e movernos moito ao aire libre.

Segundo a normativa comunitaria, o leite que se comercializa como enriquecido cun nutriente (sexan minerais, como o calcio, ou vitaminas, sobre todo A, D e E) ha de conter, polo menos, o 15 % da súa inxesta diaria recomendada, requisito que cumpren todas as variedades desta guía. Con todo, e malia as benevolentes mensaxes publicitarias coas que se comercializan, hai que apuntar que estes leites son perfectamente prescindibles, salvo en caso de carencias nutritivas ou a existencia de certas patoloxías nas que sexa necesario unha achega extra dalgún nutriente.

Idoneidade dos leites especiais

Máis aló dos leites tradicionais, sexa cal for a súa orixe, xurdiron unha serie de variedades que se propoñen cubrir as necesidades de determinados consumidores. Segundo a Sociedad Española de Patología Digestiva e a Sociedad Española de Médicos Generales y de Familia, a intolerancia á lactosa afecta a entre un 30 e un 50 % da poboación, o que explica que sexa esta variedade a que máis estea crecendo. Convén recordar que intolerancia á lactosa non equivale a alerxia: no primeiro caso prodúcense síntomas gastrointestinais que, polo xeral, son leves e pasaxeiros, mentres que no segundo, a inxesta de lácteos causará a aparición de síntomas graves que poderían chegar a poñer en risco a vida da persoa que a sufra.

Tanto os leites enriquecidos como os deslactosados ofértanse, ademais, a un prezo superior ao do leite convencional: aqueles que conteñen calcio engadido custan 1,03 euros de media; os leites sen lactosa, 1,1 euros; e os convencionais quédanse en 0,78. Para o pediatra Carlos Casabona, estes leites non deixan de ser un reclamo publicitario para chamar a atención. Así sucede tamén cos mal chamados leites de crecemento publicitados para nenos maiores dun ano: “Son innecesarios, caros e poden favorecer o sobrepeso, xa que moitos deles engaden azucres -o que eleva o número de calorías- ou fariñas. Non son só leite, senón leite con máis cousas”, sostén o especialista.

RICO EN NUTRIENTES.

O perfil enerxético é virtualmente idéntico en todas as referencias. O leite UHT normal e o sen lactosa móvense entre 110 e 118 calorías por ración, mentres que os enriquecidos con calcio fano entre 123 e 133. Isto débese á proteína láctea usada habitualmente no proceso de enriquecemento, que aumenta tanto o nivel enerxético como proteico do leite: os enriquecidos teñen 10,2 g de proteínas de media por ración (20,4% da Inxesta Recomendada diaria), fronte ás 7,8 g do resto. En calquera caso, e tendo en conta que a recomendación diaria é de 2 000 calorías, non representan un consumo relevante.

O contido de carbohidratos é, polo mesmo motivo, maior entre os leites enriquecidos con calcio, que presentan medias de 13,6 g fronte aos 11,9 g das demais variedades. As diferenzas non son significativas e, ademais, son azucres presentes de forma natural no alimento, polo que non implican as mesmas consecuencias negativas que os engadidos. En canto ás graxas, todas as referencias se moven entre 3,8 e 4 g por ración, das que entre 2,5 e 2,8 g son saturadas.

De novo, e como ocorre cos azucres, os ácidos graxos saturados dos lácteos non teñen os efectos prexudiciais de alimentos menos saudables como embutidos ou carnes procesadas. Isto é debido a que os lácteos conteñen tamén nutrientes beneficiosos como minerais, vitaminas ou proteínas, que contrarrestan o efecto das graxas saturadas porque contribúen a unha nutrición adecuada e, probablemente, a reducir o risco de enfermidade cardiovascular, como conclúe o estudo Consenso sobre las grasas y aceites en la alimentación de la población española adulta de la Federación Española de Sociedades de Nutrición, Alimentación y Dietética (FESNAD).