Os produtos ‘light’ non son o que pensamos
Tendemos a pensar que os produtos light teñen pouca graxa, poucas calorías, non engordan e son aínda máis saudables que as súas versións convencionais. Estas ideas débense en gran parte ao feito de que as graxas e as calorías aínda están no punto de mira de moitas persoas preocupadas polo peso e pola saúde, moitas veces porque seguen convencidas de que as graxas “engordan” e son “malas para o corazón”. Pero a realidade é moito máis complexa.
Non é o mesmo obter 14 gramos de graxas ou 250 kcal a partir dun donut de chocolate, que facelo a partir dun puñado de améndoas. O primeiro está composto por ingredientes de mala calidade nutricional, como fariñas refinadas e graxas pouco recomendables (como a de palma), e non achega nutrientes de interese, mentres que coas améndoas ocorre o contrario. É dicir, non todas as calorías nin todas as graxas son iguais. Ademais, a saúde e o peso corporal non se reducen a cuestións tan simples como engadir calorías ou comer menos graxas, un nutriente esencial para o bo funcionamento do noso organismo.
O ‘boom’ dos produtos lixeiros.
Aínda custa que estas mensaxes cheguen á maioría da poboación e non é de estrañar, xa que as recomendacións dietéticas puxeron o foco sobre as graxas e as calorías durante décadas. Isto determinou a formulación e promoción de moitos produtos, como galletas, madalenas ou salsas, que comezaron a ter versións con achegas reducidas destes dous elementos. Eran facilmente identificables porque tiñan embalaxes con cores claras (xeralmente azul celeste), letras estilizadas e declaracións en letras grandes como “light”, “lixeiro” ou “sen”.
Estes produtos aínda sobreviven na actualidade, pero durante as últimas dúas décadas, o panorama foi cambiando. Durante este tempo, a atención que antes recibían as graxas pasou a se centrar no azucre e os termos “light”, “lixeiro” ou “sen”, foron desprazados por outros coma “zero” ou “0 %”. Non todas estas declaracións significan o mesmo, pero como consumidores adoitamos metelas nun mesmo saco e interpretamos que os produtos que as levan teñen unhas características semellantes: baixas achegas de graxas, azucres ou calorías, que traducimos na idea de que non engordan.
Todas estas declaracións podemos atopalas principalmente en produtos que destacan por conteren unha importante cantidade de graxas ou azucres e que, por iso, tamén adoitan achegar unha notable cantidade de calorías: leites fermentados (tipo iogur), sobremesas lácteas, galletas, pastelería, salsas, marmeladas, bebidas (refrescos, néctares, batidos), chocolates… Tampouco debemos esquecer os produtos cun alto contido en sal, nos que tamén son habituais este tipo de declaracións: xamón curado, conservas de atún, patacas fritas, olivas…
Pero, son mellores?
As mensaxes “light”, “lixeiro”, “reducido en”, “0 %” e similares non son declaracións de saúde, senón declaracións nutricionais. É dicir, fan referencia á composición nutricional do produto, non aos seus potenciais efectos sobre a saúde. Refírense en concreto a que o alimento ten unha cantidade reducida ou nula dalgún nutriente ou de calorías, segundo o caso.
- Menos calorías? Adoitamos asociar termos como light ou zero con produtos baixos en graxa ou azucre e este, á súa vez, con produtos con poucas calorías. Pero non ten por que ser así necesariamente. Algúns destes produtos achegan máis calorías que a súa versión convencional. Ademais, só porque un produto teña poucas calorías non significa que sexa saudable.
- Menos graxa? A redución de graxa ás veces implica cambios na formulación dos produtos, de modo que en ocasións podemos atopar versións lixeiras con máis cantidade de azucre ou de sal que as convencionais. A redución de graxa pode facer que o produto sexa menos saciante e teña menos sabor, co que é posible que queiramos ou necesitemos comer máis cantidade para satisfacer o noso apetito.
- Menos azucre? Os produtos sen azucre adoitan ter algunhas vantaxes sobre as súas versións convencionais. Por exemplo, non causan carie -ou fano en menor medida- e xeralmente achegan menos calorías. Tamén poderían ter un mellor efecto metabólico. Pero hai que ter en conta matices importantes, como os efectos indesexables que poden ter os edulcorantes sobre a microbiota intestinal ou sobre o noso patrón alimentario, xa que fai que nos acostumemos aos sabores moi doces. Hai outros produtos nos que non se utilizan azucres nin edulcorantes, senón que o sabor doce conséguese engadindo ingredientes como mel, zumes de froitas, dátiles ou outras froitas desecadas, entre outros. Se estes ingredientes se utilizan con ese fin, polas súas propiedades edulcorantes, non se pode incluír a declaración “sen azucres engadidos”. E o azucre que achegan é tan prexudicial como o engadido.
- Menos sal? Os produtos que anuncian menos sal teñen un contido máis baixo que os convencionais, pero en moitos casos segue sendo unha cantidade considerable. Ademais, para substituír o sal, ás veces utilízase cloruro potásico, un composto que resulta prexudicial para persoas con problemas renais.
Esquecer os reclamos
Reducir o contido dalgún destes elementos pode ter vantaxes nalgúns casos, pero na maioría, os produtos seguirán sendo pouco recomendables. De feito, non está cientificamente confirmado que os alimentos e produtos light axuden a adelgazar, segundo Nutrimedia, un proxecto do Observatorio da Comunicación Científica da Universidade Pompeu Fabra e Cochrane. É máis, existen estudos, como o publicado por investigadores da Universidade de Oxford en Journal of Consumer Research, que aseguran que as persoas que toman produtos light consomen cantidades máis grandes e con maior frecuencia, debido entre outras cousas a que son menos saciantes e achegan menos sabor. É dicir, estes produtos non son necesariamente “mellores para a saúde” e poden chegar a provocar un aumento de peso.
Así, non debemos centrar a nosa dieta nos reclamos dos envases, senón nos alimentos no seu conexnto: é preferible un tomate “sen etiquetas” que unhas galletas “light”. Tamén é conveniente non centrar a atención nas calorías ou no peso corporal, senón facelo no conxunto da nosa dieta e dos nosos hábitos de vida.
