Non son un xogo de nenos

Batidos de chocolate. Non son un xogo de nenos

A primeira vista podería parecer que estes produtos son saudables porque nos seus envases adóitase destacar a presenza de leite e cacao. Ademais, algúns están enriquecidos con vitaminas e minerais e inclúen mensaxes que nos fan pensar que están indicados especialmente para o público infantil. Pero se nos fixamos nos detalles veremos que na maioría dos casos as aparencias enganan. 

O batido de cacao ideal debería estar composto tan só por dous ingredientes: leite e cacao. Pero dificilmente atoparemos no mercado ningún así. Para comezar, estes produtos caracterízanse polo seu sabor doce, polo que o azucre é outro dos compostos habituais. Ademais, utilízanse estabilizantes ou espesantes que evitan a separación do cacao e lograr a textura desexada. As particularidades de cada un destes ingredientes e a cantidade en que se encontran determinan as características dos batidos. 

Canto leite conteñen? 

O leite é o ingrediente principal en todos os produtos analizados e o máis interesante desde o punto de vista nutricional. Para elixir ben, temos que fixarnos na cantidade: canto maior sexa, mellor. Pero só tres produtos indican a proporción na que se atopa: Milka (92 %), ColaCao Shake (91 %) e Puleva (90 %). Por que nestes si e no resto non? Nalgúns casos, débese indicar obrigatoriamente a cantidade dun ingrediente (Regulamento 1169/2011): 

• Cando se destaca no envase, que é o que ocorre en Milka e Puleva. Tamén sucede en Don Simón, en cuxo envase se mostran imaxes de leite, pero non se indica a súa cantidade, así que non cumpre a lexislación. 
• Cando se indica na denominación de venda, como aparece en Puleva e ColaCao Shake. En ColaCao Energy tamén ocorre (a súa denominación de venda é “leite enriquecido con cacao UHT”), pero este produto non indica a cantidade de leite, así que incumpre a lexislación. Milka tamén incumpre, porque, a pesar de indicar a cantidade de leite, non inclúe a denominación de venda, tal e como debe facerse de forma xeral na etiquetaxe. 
• Cando o consumidor asocie ese ingrediente coa denominación do produto ou cando sexa esencial para definir un alimento.  Neste sentido, a lexislación resulta pouco clara, así que podemos entender que o leite é esencial nun batido e que a súa cantidade debería indicarse. Pero tamén se pode interpretar o contrario, en cuxo caso non sería necesario. Isto último ocorre nos produtos que se venden baixo a denominación “batido” (Pascual, Cacaolat, Okey, Don Simón, Kaiku e Eroski), dado que non se indica esa información.

Unha pista: as poteínas

Como moitos destes produtos non indican a cantidade de leite, é importante fixarnos nas proteínas, que nos poden dar algunhas pistas. Por exemplo, os batidos ColaCao Shake e Milka, que son os que declaran un maior contido de leite, presentan tamén os valores máis altos de proteínas (3,9 % e 3,6 %, respectivamente). Os valores máis baixos de proteínas atopámolos en Don Simón (2 %), Kaiku (2,1 %) e Okey (2,2 %), o cal pode ser unha pista de que conteñen menos leite. De feito, Okey contén auga como segundo ingrediente. 

Enteiro, semi ou desnatado

Tamén temos que fixarnos no tipo de leite que conteñen. A lexislación establece tres tipos segundo o seu contido de graxa. O leite enteiro ten un mínimo do 3,5 % de graxa e é a que se utiliza en Cacaolat. O semidesnatado contén entre o 1,5 % e o 1,8 % de graxa e o desnatado só pode conter como máximo un 0,5 % de graxa. Este último é o ingrediente maioritario en Milka e Don Simón. 

Os outros produtos están elaborados con leite parcialmente desnatado, que contén
unha proporción de graxa que non encaixa en ningún dos grupos anteriores. Podemos velo nos tres batidos nos que se indica ese dato: Pascual (leite con 1,4 % de materia graxa), Puleva (1,2 %) e Eroski (0,8 %). No resto non se indica esta información (ColaCao, Okey e Kaiku), o que é un inconveniente para coñecer con detalle as súas características. 

Malia a mala fama da graxa, trátase dun nutriente necesario. Ademais, a graxa do leite non é tan mala como se pensaba no pasado e, de feito, é preferible o leite enteiro fronte ás versións desnatadas, especialmente para a poboación infantil, dado que é máis saciante e achega máis nutrientes, como vitaminas liposolubles. A graxa é apreciada, ademais, porque contribúe ao sabor e á textura.

Outros ingredientes lácteos

O leite é o único ingrediente lácteo en case todos os produtos. Pero en catro tamén se utilizan outros menos coñecidos e que permiten abaratar custos: 

• Mazado. Obtense a partir do proceso de elaboración da manteiga. Ten un baixo contido de graxa e un elevado contido de proteínas e fosfolípidos, así que se utiliza como emulxente, é dicir, para facilitar a mestura de leite e cacao. Utilízao Pascual. 
• Permeado de leite. Conséguese a partir da filtración do leite con membranas. Ten un baixo contido en proteínas e graxa, pero é rico en lactosa. Permite estabilizar o produto. Utilízase en Kaiku, probablemente para achegar sabor doce. 
• Leite desnatado en po, soro lácteo en po, sólidos lácteos reconstituídos, proteína de leite. Trátase de leite ou derivados lácteos que son sometidos a un proceso de deshidratación para facilitar a súa mestura. Achegan corpo ao produto e estabilízano. Cacaolat e ColaCao Shake conteñen algúns deles. 

Cacao en proporcións mínimas

No noso contorno o cacao sempre se consumiu como un ingrediente do chocolate con altas proporcións de azucre, polo que tiña fama de alimento pouco recomendable. Pero na actualidade podemos dicir que o cacao puro, sen azucres engadidos, ten cabida dentro dunha dieta saudable. 

O cacao é un dos ingredientes máis importantes dos batidos, polo que canto maior sexa a cantidade, mellor. De todos modos, nos produtos analizados atópase en proporcións moi baixas, entre o 0,9 % de Puleva e o 1,5 % de Cacaolat, o que no mellor dos casos equivale a menos dunha culleriña por vaso (200 ml). 

Tamén neste caso se aprecian algúns incumprimentos de lexislación. ColaCao Energy e Okey citan na súa denominación de venda o cacao e o chocolate, respectivamente, polo que deberían indicar a porcentaxe e non o fan. Hai catro produtos que se venden baixo a denominación “batido de chocolate” (Pascual, Okey, Don Simón e Kaiku), pero en realidade están elaborados con cacao. Por iso, o correcto sería utilizar a denominación “batido de cacao”, tal e como fai o resto. En Don Simón, ademais, amósanse imaxes de chocolate, o que resulta enganoso. Milka é o único produto que si contén chocolate entre os seus ingredientes, elaborado con cacao, manteiga de cacao e azucres.

A importancia do azucre

Está presente en todos os produtos analizados, nos que se utiliza para achegar sabor doce. É difícil coñecer a cantidade de azucres que engade o fabricante porque esta información non se mostra na etiqueta. O que se indica é a proporción de azucres totais, nos que se inclúen os engadidos e os que están naturalmente presentes nos ingredientes, neste caso, o leite. 

Para facer unha estimación da cantidade de azucres engadidos podemos fixarnos en Puleva. A cantidade de azucres totais son 9,1 g por cada 100 ml de produto. O leite (90 %) contén arredor do 4,6 % de azucres, o que significa que en 100 ml de produto hai arredor de 4 g de azucre procedente do leite. Así, dos 9,1 g de azucres que hai en 100 ml deste batido, uns 5 g son azucres engadidos, o que equivale a unha culleriña. É dicir, nunha ración (200 ml) hai dúas culleriñas de azucres engadidos. 

Os produtos que máis azucres totais conteñen son Cacaolat e Don Simón (arredor de 12,5 %) e os que menos, Pascual e Puleva (arredor de 9 %). No resto atópase entre o 10 e o 11 %. 

Outras estratexias para adozar 

Nos últimos anos a preocupación polos azucres engadidos levou a moitas empresas a seguir diferentes estratexias para adozar os seus produtos, por exemplo, reducir o seu contido en azucre. Isto destaca no envase de Puleva, coa mensaxe “40 % menos de azucre engadido con respecto a produtos da mesma categoría”. É difícil comprobar se esta mensaxe se axusta á realidade porque nas etiquetaxes só se indican os azucres totais. Pero considerando que estes valores son do 11 % para a maioría dos produtos analizados e do 9 % para Puleva, poderíase pensar que a redución que sinala é demasiado optimista. 

Outra estratexia é engadir lactase. Este encima axúdanos a dixerir a lactosa do leite porque a rompe nos dous azucres que a compoñen: glicosa e galactosa. Algúns produtores engaden ese encima aos batidos para obter un sabor máis doce sen engadir azucre (sacarosa) ou, polo menos, non tanto. A explicación radica no poder edulcorante da glicosa e da galactosa, maior que o da lactosa. Esta estratexia séguese no caso de Kaiku, que conta con lactase entre os seus ingredientes. En calquera caso, a súa cantidade de azucres totais é similar aos outros (11 %). Outra estratexia consiste en engadir fibra. Hai substancias como a inulina, unha fibra vexetal obtida da raíz da chicoria, que achegan sabor doce, así que algúns fabricantes utilízana para poder reducir así a cantidade de azucre. Deste xeito conséguese outra vantaxe, porque a fibra está ben valorada desde o punto de vista nutricional e actúa como estabilizante, evitando que o cacao se deposite no fondo. Isto é o que podería ocorrer en Pascual, que é a única que declara fibra vexetal entre os seus ingredientes e é un dos batidos con menos azucres (9,2 %).

Cantas calorías teñen?

Ao tratarse de produtos elaborados a partir de leite con baixo contido de graxa, cunha baixa proporción de cacao e unha cantidade relativamente moderada de azucre, a súa achega calórica non é moi elevada. Os produtos máis calóricos son Cacaolat e ColaCao Shake (arredor de 80 kcal/100 ml) debido a que son tamén os que máis graxa conteñen (1,5 %). Cacaolat é, ademais, o que ten máis azucres (12,7 %). 

Os produtos menos calóricos son Kaiku, Eroski e Puleva (60 kcal/100 ml). Nos dous primeiros débese ao baixo contido graxo (arredor do 0,8 %), mentres que en Puleva explícase porque o seu contido en azucre é o máis baixo (9,1 %). Esta achega calórica é similar ao do leite enteiro, aínda que iso non significa que os batidos sexan comparables, son produtos cunha composición diferente. 

A puntuación Nutri-Score

Todos os produtos obteñen un B, agás ColaCao Shake e Pascual, cun A. Ao tratárense de produtos lácteos, non se avalían cos criterios aplicables ás bebidas, senón aos alimentos sólidos. Segundo estes criterios, os valores dos elementos que se consideran negativos non son elevados: achegan menos de 80 kcal, o seu contido de azucres é menor do 13 %, e o seu contido de graxas saturadas non supera o 1 %. Ademais, achegan proteínas e (2-3,9 %) e nalgúns casos, fibra, que puntúan de forma positiva. Precisamente, o maior contido nestes dous nutrientes é o que explica a puntuación A. Agora ben, estas puntuacións non queren dicir que os batidos sexan saudables. O que nos permite Nutri-Score é poder coñecer estas diferenzas dunha soa ollada. Aínda que sempre convén ler con detalle a etiqueta.

O prezo marca a diferenza

Se facemos comparacións por ración (200 ml) veremos que o prezo da maioría sitúase entre 0,44 € e 0,63 €. Entre os que se atopan fóra dese intervalo existen enormes diferenzas. Así, o máis caro, ColaCao Shake (1,50 €), custa seis veces máis que o máis económico, Eroski (0,24 €). 

Nalgúns casos as diferenzas de prezo pódense explicar polo tipo de envase ou a composición (algúns produtos conteñen ingredientes que abaratan os custos, como Okey, que ten auga, ou Kaiku, que contén permeado de leite). Pero en moitos outros casos as diferenzas de prezo non parecen xustificadas. Por exemplo, a composición de Pascual é similar á dos batidos Eroski. Ambos conteñen leite parcialmente desnatado, cunha cantidade de graxa similar e a mesma proporción de cacao (1,2 %), pero o de Pascual custa 0,45 € e o de Eroski, case a metade (0,24 €) por ración.

Conclusións

Considerando os ingredientes e a composición nutricional, o máis interesante parece ColaCao Shake, que contén unha cantidade importante de leite (91 %), unha das maiores proporcións de cacao (1,4 %) e atópase entre os que máis graxa e proteínas conteñen. Pero estas características non xustifican o seu elevado prezo, que é o maior de todos. 

Se temos en conta a relación calidade/prezo, podemos destacar dous produtos. O primeiro é Eroski, que é o máis económico e ten unha cantidade relativamente moderada de azucres e alta de cacao. O segundo é Pascual, que se atopa entre os que menos azucre teñen e máis cantidade de cacao declaran. Ademais, contén leite cunha cantidade notable de graxa. 

Se queremos consumir produtos deste tipo podemos optar por unha alternativa máis saudable e económica: preparar o noso propio batido con leite enteiro e cacao puro en po, que podemos aromatizar con especias como canela ou mesmo adozar cun pouco de azucre se o imos destinar a un consumo puntual. Isto supón un inconveniente con respecto aos produtos comerciais e é o transporte e a conservación cando os formos consumir fóra da casa. Podemos resolvelo con recipientes que manteñan a calor ou o frío, ou ben elixir outros alimentos máis prácticos e saudables, como a froita enteira.