"Ezin da espero haurrek ohitura osasungarriak izatea, haien inguruak kontrako noranzkoan bultza egiten badu"

Hiru haurretatik batek gizentasuna du edo gehiegizko pisua. Itxaropena ematen digun albistea da gizentasunaren prebalentzia egonkortzen ari dela, itxuraz. Espainiako Osasun Inkestak 2006an eta 2012an eman zituen datuak alderatzen baditugu, ikusten da egonkor dirauela edo behera egin duela zertxobait. Hala ere, baliteke prebalentzia oraindik ere handitzen aritzea talde sozioekonomikorik ahulenetan. Zifrak, dena den, onargarriak izateko baino nabarmen handiagoak dira, eta ez dezakegu ziur esan etorkizunean ez dutenik berriz gora egingo. Beraz, konformismoan erori gabe, erne jarraitu behar dugu eta erabakitasunez jokatu gaur egungo egoera iraultzeko.

Bai. Bagenekien gizentasunaren prebalentzia handiagoa dela gizarte talde ahulenetan. Orain ikusten duguna da egonkortzeko joera hobea dela egoera onena duten gizarte taldeetan. Joera hori ez da iritsi gizarte talde apaletatik datozen adingabeetara, hain zuzen haien baldintza sozioekonomikoen erruz. Hortaz, baliteke gizartean are eten handiagoa sortzen aritzea haurren gizentasunaren arloan.

Elikatzeko ohituretan zeresan handia dute kanpoko eraginek, inguruari eta sozioekonomiari loturako baldintzek, horien araberakoa izaten baita norberak jaten eta edaten duena, eta ariketa fisikoa egiteko joera ere bai. Esan diezaiokezu haur bati fruta jateko, baina nekez egingo du bestelako produktuak jateko gonbita egiten dioten 20 iragarki ikusten baditu, edo eskolan elikagaiak saltzeko makina bat badago, zeinak gehien-gehienean balio eskasekoak baitira nutrizioaren ikuspegitik, edo gurasoek ez badute jateko ohiturarik. Ezin da espero haurrek ohitura osasungarriak izatea, haien inguruak kontrako noranzkoan bultza egiten badu.

Haurren gizentasuna da etorkizuneko osasun erronkarik handiena, bonba bat da, denbora bonba bat. Jarraipen azterketek esaten dutenez, gizentasuna duten haurrek probabilitate handia dute helduaroan gizenak izateko. Horrek areagotu egiten du diabetesa eta bihotz-hodietako gaixotasunak izateko arriskua, zeinak heriotza eragiten duten arrazoi nagusiak baitira, eta areagotu egiten ditu, halaber, arazo ortopedikoak eta minbizi mota batzuk. Zenbait kalkuluren arabera, datorren belaunaldian, gure seme-alaben bizi itxaropena gurea baino txikiagoa izan liteke.

Badira egin behar genituzkeen eta egiten ez ditugun gauza batzuk. Lehenbizikoa, haurrei zuzentzen zaizkien elikagaien iragarkiak hobeki arautzea. Erabateko lehentasuna du horrek. Espainian, PAOS kodeak arautzen ditu haurrekin erabiltzen diren marketin teknikak. Galarazi egiten du, adibidez, pertsonaia famatuak erabiltzea oso energetikoak diren eta mantenugai gutxi ematen dituzten elikagaiak sustatzeko. Baina ez du mugatzen zer-nolako produktuak iragarri daitezkeen. PAOS kodeak ez du mugatzen adingabeek produktu horien zenbat iragarki ikus ditzaketen. Horretaz gain, telebistan, 12 urtez azpikoei bakarrik eragiten die, eta beste herrialde batzuetan, berriz, 16 edo 18 urteraino iristen da. Eskura dugun tresna, beraz, ez da nahikoa.

Erabakitasun handiagoz landu behar litzateke eskola ingurua eta galarazi egin behar litzateke vending makinak egotea edo, gutxienez, eskatu egin behar litzateke elikagai horiek gutxieneko kalitate estandar batzuk bete ditzatela nutrizioaren ikuspegitik. Espainian, 2010ean, gomendio batzuk landu ziren eskolako jantokietako eta eskolaren eremuko elikadura eskaintza hobetzeko. Baina hori baino ez dira, gomendioak. Inor ez da arduratzen horiek betetzen ote diren zaintzeaz, eta inork ez ditu betetzera behartzen. Eta badira indartu behar liratekeen beste ekimen batzuk ere.

Beharrezkoa da produktuen informazio nutrizionala hobetzea, kontsumitzaileei erraz irakurtzeko eta ulertzeko moduko etiketak eskaintzea. Aztertu egin behar litzateke produktu osasungarriak laguntzea eta politika aktiboak egitea jarduera fisikoa bultzatzeko. Biak ere baliabide gutxien duten pertsonei zuzenduta, batez ere. Eta, jakina, marketin sozialeko kanpaina iraunkorrak behar dira bizi ohitura osasungarriak sustatzeko. Izan dira oso kanpaina onak, “Esnatu, gosaldu, ongi jan eta mugitu!” adibidez, NAOS estrategiaren barnean egin dena, baina hilabete batzuk baino ez du iraun. Spot bikaina zen, baina 20 segundokoa baino ez. Eta, aldiz, oso energetikoak eta mantenugai gutxi ematen dituzten elikagaien eta edarien 20 iragarki ikusten dituzte haurrek egunean.

Baliabideak falta direlako. Aski da alderatzea zenbat inbertitzen den adingabeek nutrizio arloan ohitura osasungarriak hartzeko heziketan, eta konpainiek zenbat inbertitzen duten oso produktu prozesatuen iragarkietan, mantenugai gutxi eta gantz eta azukre asko ematen dituzten produktuen iragarkietan. Aldea izugarria da: heziketa osasungarrian egiten den inbertsioa milioietan edo dozenaka milioietan neurtzen da, eta, aldiz, produktu prozesatuak, oso energetikoak eta mantenugai gutxikoak iragartzeko inbertsioa ehunka eta milaka milioi eurokoa da.