Erosketa gida: gazpatxoa eta salmorejoa

Saltsa badago udan

Gazpatxoa eta salmorejoa ahaide hurbilak dira, baina hobe ez nahastea: bakoitzak ditu bere zaleak, eta zaletasunekin gertatzen den bezala, nork berearen alde egiten du. bakoitzak dauzka bere errezeta eta bere dohainak. baina badute gauza bat elkarrekin: nutrizio osaera osasungarria dute biek ere.
1 uztaila de 2018
Img alimentacion listado 1265

Saltsa badago udan

Tradizioaren indarra sumatzen zaie. Gazpatxoa eta salmorejoa historia handiko errezetak dira. Aspalditik datoz biak, baina, gauza guztien gainetik, Mediterraneoko dietaren zati dira. Eta eredurik onenetakoak direla esan daiteke, zeren ezin hobeto konbinatzen baitituzte zaporea, kolorea eta osasuna. Kolore arrosakara edo laranjaxka horrek erakarri egiten ditu gastronomiaren arloan jakin-mina dutenak, ezin gozoagoak daudelako eta, gainera, freskatu eta hidratatu egiten dutelako. Eta, horretaz guztiaz gain, ezin hobeto datozelako modu osasungarrian elikatzeko.

Udan estimu handitan ditu jendeak. Etxe eta jatetxe askotan izaten dituzte bi plater horiek. Baina erne: udan arrakastatsuak izatek ez du esan nahi gainerako urte sasoietan hartu ez daitezkeenik bi zopa hotz horiek. Seguru gaude Andaluziako gazpatxoaren zale handiek hala egiten dutela. Cristina Galiano aditua da nutrizio arloan eta elikagaiak manipulatzeko eta kozinatzeko teknika modernoetan, eta haren etxean beti atsegin handiz hartzen dituztela nabarmendu du: “Alabak mendian bizi dira, eta haiek urte guztian hartzen dute. Nahasketa atsegina da oso”, ziurtatu du.

Zenbat buru, hainbat aburu.

Ez dago errezeta bakarra gazpatxoa egiteko. Aukera asko ematen du. Izan ere, baldintza bat baino gehiago sartzen da tartean: inguru geografikoa, urte sasoia eta egilearen gustuak. Eta eztabaidatu ere egin daiteke zein den jatorrizko formula. Guk gauza bakarra esango dugu: zopa hotz bat dela eta tomatea duela osagai nagusia. Zer-nolakoa? Hortxe has daiteke eztabaida. Batzuek udare erakoa edo kanariarra maite dute, gorri kolore bizikoa delako. Beste batzuek ahalik eta tomaterik helduenak erabili nahi izaten dituzte, eta beste batzuek, aldiz, inondik ere ez. Esan bezala, gustu kontua da. Gazpatxoaren errezetak beste barazki batzuk ere izaten ditu, adibidez luzokerra, piperrak, tipula eta baratxuria. Hor berriz ere eztabaida sortuko litzateke: luzokerrik ez zaiola bota behar, baratxuria ere ez askorik edo piperrak berdea izaten behar duela beti. Baina batzuek oso begikoa izaten dute gorria, eta erabili egiten dute, esku artean daukaten tomate motaren arabera. Berdeak baino gozotasun handiagoa izaten du, eta oso kolore polita ematen dio gazpatxoari. Eta, jakina, errezetan leku berezia daukate oliba olioak, ozpinak eta ogiak ere. Baina neurrian, betiere.

Gazpatxoaren errezeta
  • Mahaikide kopurua: 4 pertsona.
  • Denbora: 5-10 minutu.
  • Zailtasun-maila: erraza.

OSAGAIAK:

  • 400 g tomate (udare erakoa)
  • 50 g piper berde
  • 50 g luzoker
  • Baratxuri atal 1
  • 50 g ogi mami gogor
  • 40 ml oliba olio birjina estra
  • 10 ml ozpin (Jerezkoa)
  • Gatz pittin bat
  • 20 gramo ogi (zatiak)

NOLA PRESTATU:

Jarri irabiagailuan tomate garbitua (lau zati eginda), piperrak (hazirik gabe eta garbitua), luzokerra (zurituta eta zatietan moztuta) eta baratxuri atala (zurituta eta barreneko zurtoinik gabe). Birrindu minutu batez, abiadura azkartzen dugula 1etik 8ra, iragazi hor sortzen den likidoa eta erantsi ogi mamia ur hotzetan bustita, oliba olioa, ozpina eta gatz pittin bat. Birrindu eta nahasi 5 minutuz abiadurarik handienean, harik eta krema fin bat gelditzen den arte. Trinkoegia baldin badago, ur hotz pittin bat erants dakioke guk nahi dugun trinkotasuna hartzen duen arte. Eman gatza eta sartu pitxer batean hozkailuan, ordubetez edo. Zerbitzatzeko unean, eragin ongi, erantsi oliba olio birjina estraren tanta batzuk eta lagundu ogi zati frijitu batzuekin eta luzoker eta piper berde zatitxo batzuekin (ongi-ongi xehatuta).

Aldaerak eta ontziratzea

PROTAGONISTA BAT ETA BI TESTURA.

Gazpatxoak aukera asko onartzen duenez, berezko izaera hartu duten aldaerak sortu dira: gazpatxo berdea (letxugarekin), pinaziekin, marrubiekin, sandiarekin, gazpatxuelo delakoa (maionesarekin)… Horretaz gain, inguru bakoitzak bere errezeta dauka: Extremadurakoa, Murtziakoa… Aldaera horien guztien artean, salmorejoa nabarmentzen da; krema hotz bat da, Kordobatik datorrena baina asko zabaldu dena.

Errezeta horren oinarria ere tomate gorria da, testura gogorrekoa (erabat ontzera iritsi ez dena oraindik), eta oinarrizko osagaien artean oliba olioa eta ogia izaten ditu. Azken horrek ematen dio, hain zuzen, kremak izaten duen testura eta gorputz berezi hori. Gazpatxoaren eta salmorejoaren artean bi desberdintasun daude nagusiki. Alde batetik, testura dute desberdina, eta, bestetik, guarnizioak. Gazpatxoa zopa hotz bat da eta salmorejoa, berriz, krema bat. Gazpatxoa laguntzeko, tomatea, luzokerra… erabil daitezke; salmorejoa, ordea, krema bat denez, arrautza gogorrarekin edo urdaiazpikoarekin joan ohi da. Argi dago, beraz.

ONTZIRATUTA ETA ERAMATEKO PREST.

Denbora falta zaigu. Edo agian ez gara moldatzen gure bizimodua ongi antolatzeko. Nolanahi den ere, produktu ontziratuak gero eta leku gehiago hartzen ari dira. Urtean 65 milioi litro gazpatxo egiten dira, eta hiru etxetatik batean eduki izan dute noizbait zopa hotz hori hozkailuan. Etxe bakoitzak, batez beste, 7,7 litro erosten ditu urtean, eta ez litzateke harritzekoa aurten 8ra iristea. Erkidegoen artean, Madrilen, Katalunian eta Valentzian du hedadura gehien.

Eta mota guztietakoak saltzen diren arren, gazpatxo tradizionala hartzen du gehien jendeak. Jateko kontuetan ere tradizioak agintzen du, nonbait. Salmorejoa ere bidea egiten ari da. Bi plater horiek bazkalorduan hartzen dira nagusiki, eta astegunetan.

Barazki freskoekin eginak izaki, oso aukera osasungarriak dira bai gazpatxoa eta bai salmorejoa ere. Gure dietaren puzzlean, bi pieza horiek oso ongi sartzen dira. Batez ere kopuru handietan izaten dutelako ura, karbohidratoak eta zuntza, eta baita proteina kopuru txiki bat ere. Guztiz onuragarriak dira, beraz. Energia ogiak ematen duena da eta, batez ere, olioak; hori dela eta, bi horietatik zenbat erabiltzen den, horrek esango du non dagoen muga gazpatxo eta salmorejo osasungarri baten eta kaloria askoko baten artean.

Hotzaren babesa

Hemen da uda. Tomateek mukuru betetzen dute hozkailua, eta zer esanik ez bizilagun, senitarteko edo lagunen batek bere baratzekoak ekartzen badizkizu, harro baino harroago, inguruan halako ale ederrik ez dagoela esanez. Zer egin horiekin? Gazpatxoa! Salmorejoa! Hori bai ideia on eta freskagarria, baina kontu eduki behar da soberakinekin. Armada bat elikatzeko adina lehengai daukazunean, jakin egin behar da ongi kudeatzen.

Nola kontserbatu? Cristina Galiano nutrizionistak argi dauka kontua: “Berehala, irabiagailutik atera bezain azkar, ontziratu egin behar da ontzi edo jakiontzi biribil batean, eta goraino bete, barrenean ez dadin airerik gelditu, airea baita elikagaiak hondatzen dituzten bakterioen lagunik handiena”. Eta zera eransten du: “Erdia jan duzula? Hurrengo egunean hartzeko asmorik ez baduzu, komeni izaten da ontzi txikiago batera aldatzea, berriz ere goraino beteta geldi dadin. Eta lasai asko iraun dezake aste bat”. Erraza da. Izoztu ere egin daiteke: “Gazpatxo izoztua ireki egiten dela dirudi, baina berriz ere irabiagailua sartu eta erraz homogeneizatuko duzu. Egin berritan bezain gozoa egongo da”. Beti etorri ohi dira ongi trikimailuak. Kontserbatzeko bi metodo horietan, hotza erabiltzen da, eta hotza funtsezkoa da patogenorik ez dadin ugaritu. Eta komeni da hori kontuan hartzea, zeren gainerakoan urritu egiten baitzaio kalitatea, eta osasuna arriskuan jartzen da.

Adituak hitz egiten du

Aditua: Cristina Galiano, Farmaziako lizentziaduna, nutrizionista eta aditua elikagaiak manipulatzeko eta kozinatzeko teknika modernoetan: “Plater bakar zoragarriak dira bi proposamenak”

Zergatik dute halako arrakasta gazpatxoak eta salmorejoak? Zein da gakoa?

Hasteko, asko freska-tzen eta hidratatzen dute udan, eta, bigarrenik, bitamina sorta ederra ematen dute C eta E. Garai batean, Andaluzian, langileek gazpatxoa eta salmorejoa eramaten zuten lurra lantzera joaten zirenean, eta ogiarekin jaten zuten, plater bakar gisa.

Errezeta osasungarriak al dira?

Hala dira egiaz, eta plater bakar gisa erabil daitezke, denetarik izaten baitute. Adibidez, ongi egindako salmorejoak egunero hartu behar diren multzo guztietako elikagaiak daramatza: arrautzaren eta urdaiazpikoaren proteinak (eransten bazaizkio), oliba olio birjinaren gantz ona, ogiaren karbohidratoak (nahiz eta kopuru txikietan eransten zaion, gehiegi ez loditzeko) eta tomatearen eta baratxuriaren mineralak eta bitaminak.

Zein dira gazpatxoaren eta salmorejoaren onura nagusiak?

Bai bata eta bai bestea hidratatzaile onak dira udan bezala neguan ere. Ez zaie erantsi behar gatz gehiegirik, eta komeni da kolore argi samarrekoak prestatzea, ur asko eduki dezaten. Tomatea da bi plater horien osagai nagusia, eta esan liteke superelikagai bat dela; ez da komeni elikagai hori nolanahi baztertzea, erruz ematen baitu likopenoa, herdoilaren aurka egiteko gaitasuna duen osagaia, alegia. Horregatik bakarrik ere, komeni da hartzea. Eta, jakina, tomatearen azala ere jan egin behar da, zuntz asko izaten du eta.

Ba al du eragozpenen bat?

Gazpatxoak eta salmorejoak daukaten gauza ona da nork bere neurrira egin ditzakeela. Lehenik eta behin, norberak dituen beharrizanak kontuan hartuta, eta, bigarrenik, norberaren gustuak. Hipertentsioa dutenek, adibidez, ez diote gatz askorik bota beharko. Eta urdaila delikatu samarra dutenek ez diezaiotela baratxuri asko bota, gainerakoan behin eta berriz etorriko zaie-eta baratxuriaren zaporea.

Zein da errazio gomendatua?

Nola prestatzen den ikusi behar da eta, bietan ere, jartzen zaion olio eta ogi kopuruaren araberakoa izango da. Horiek dira kaloria gehien ematen dieten bi elikagaiak. Olio koilarakada batek, adibidez, 90 kaloria ematen ditu. Eta 10 edo 12 koilarakada botatzen zaizkienez, batzuek oraindik gomendatzen duten bezala, pentsa zenbat kaloria izango dituen gazpatxoak edo salmorejoak olioarekin bakarrik. Eta gero ogia dago. Pixka bat beharrezkoa da, bi platerei trinkotasuna emateko. Baina aski da irabiagailu on bat edukitzea tomatearen azala eta haziak ongi birrintzeko, eta horrek berak lodituko du krema.

Eta etxetik kanpo hartzen badira, ostatu eta jatetxeetan?

Horiek bi edo hiru aldiz kaloria gehiago eduki dezakete etxean egindakoek baino. Gure herrialdean oraindik ere ohitura handia dago oliba olioa, gure urre likidoa, zurrustaka eransteko.

Ontziratuta saltzeak bermatuko ote du bi errezeta horien etorkizuna?

Baliteke, baina jendeak aldatu egin behar du ikuspegia, eta ikasi egin behar du kontserbatzen, kozinatzen eta izozten. Gainerakoan, janari asko botatzen da, hondatu egiten baita. Horregatik, pertsona askori merkeagoa ateratzen zaio brik baten bila joatea.

Zer hartu behar dute kontuan gazpatxo edo salmorejo ontziratua erosten dutenek?

Jakina, oliba olio birjina eraman dezala eta gehigarririk ez batere.

'Marra gorriak': Zer da egokia eta zer desegokia

Frogatuta dago. Gazpatxoa eta salmorejoa norberak egitea mesedegarria da. Zuk aukeratzen dituzu osagaiak eta zaporea. Luzokerra atsegin zaizula? Barrenera orduan. Baratxuria gorroto duzula? Kanpora. Nahieran egin daiteke, horrexetarako da-eta zure errezeta, zure sukaldean zerorrek prestatua. Baina adi, badira-eta beti bete beharreko bi arau funtsezko.

  • Oliba olioa oinarrizkoa da: birjina estra erabili behar da beti.
  • Tomateak ongi heldua egon behar du. Zer-nolako tomate mota den, hori ez da hain garrantzitsua, baina bai zenbateraino dagoen heldua.

Horretaz gain, ohiko hutsegite batzuk ere egiten ditugu bi errezeta horiek prestatzeko garaian:

  • Gazpatxoa zopa hotz bat izan da beti eta salmorejoa, berriz, krema bat. Batzuetan pentsatzen da, salmorejoa urarekin arinduta, gazpatxo bat egiten dela. Inola ere ez!
  • Salmorejoa egitean, ez da neurririk galdu behar ogiarekin.
  • Kalitate apaleko produktuekin gazpatxo edo salmorejo on bat presta daitekeela uste izatea ez da zuzena. Guztiz bestela da.

Erosketa saskiak gorrirantz egin du bira

GAZPATXOAK GANTZ GUTXIAGO IZATEN DU.

Nutrizio arloko semaforoaren taulari begiratzen badiogu (eskuinekoari), ikusiko dugu kolore berdea dela nagusi. Ontziratuta datorren gazpatxoak, batez beste, 54 kcal ematen ditu 100 gramo bakoitzeko. Salmorejo kantitate berak, 96 kcal. Bi produktuak osasungarriak dira. Hala ere, jakin egin behar da nola sartu dietan eta zer izango den (plater nagusia, plater bakarra, sarrerakoa, edaria…) eta zer-nolako elikagaiekin lagunduko den. Hartu gogoan: zure dietan ez dago elikagai bakarra. Horiek ongi konbinatzea da kontua. Oro har, analisi honetarako hautatu ditugun gazpatxoak osasungarriagoak dira nutrizioaren ikuspegitik semaforoan ageri diren salmorejo ontziratuak baino. Gazpatxoaren gantzak Erreferentziazko Kopuruaren %3 eta %9 artean dabiltza, eta salmorejo batzuk %18raino ere iristen dira. Gantz saturatuen atalean, gainera, bi krema motak gainditu egiten dute %7,5eko muga (semaforo berdearena). Osagairik arazotsuena, dena den, gatza da (halaxe izaten da prestatuta datozen produktuetan), eta salbuespenen bat kenduta, gehiegi daukate ia denek.

NOLA HAUTATU BRIK ONENA.

APALATEGIAN, BEGIRATU ONGI…

ETIKETARI:

  • Osagaiak kalitatezkoak izan daitezela. Hobe Jatorri Izen Babestua (JIB) edo Adierazpen Geografiko Babestua (AGB) daramaten produktuek erabiltzen badira. Santa Teresa etxeak, adibidez, Jerezko ozpina darabil (JIB). Osagai ekologikoek edo goi mailako kalitatea dutenek ere laguntzen dute (adibidez, oliba olio birjina estrak).
  • Ez dadila urrundu jatorrizko errezetatik. Hobe da maionesarik, esne gainik eta halakorik ez izatea.

PREZIOARI:

Zopa eta krema hotz horien litroak 3,84 euro balio du, batez beste. Faktore batek baino gehiagok eragiten du prezioan:

  • Zopa mota: gehienean, salmorejoa merkeagoa izaten da gazpatxoa baino. Gazpatxo ontziratuaren litroak 4,45 euro balio du, eta salmorejoaren litroak, berriz, 3,22 euro, hau da, %28 gutxiago. Alvalle eta Santa Teresa marketan bakarrik aldatzen da joera hori.
  • Marka: gazpatxo marka batzuk hiru aldiz garestiagoak dira eta salmorejo garestienak bi aldiz gehiago balio du merkeenak baino. Nutrizio arloko profilak ia ez dio eragiten prezioari. Baina markak bai.
  • Ontzia: gazpatxoa eta salmorejoa litro bateko brik-etan etorri ohi dira. Terrinak ere badaude (ia bi aldiz garestiagoak), eta plastikozko botilak ere bai (%11 gehiago balio dute).
  • Neurria: Ohikoena izaten da litro bateko brik-etan aurkeztea, baina gazpatxoaren sailean badira 330 ml-ko brik-etan heldu direnak, eta litroaren prezioa %36 garestiagoa izaten da horietan. Salmorejoa, berriz, 180 ml-ko ontzietan ere izaten da, eta litroaren prezioa bikoiztu egiten da halakoetan.

ETXEAN, BEGIRATU ONGI…

ZAPOREARI:

  • Berdura zaporea eduki dezala. Garrantzitsua da sumatzea ez tomatearen zaporea bakarrik, baita tipula, baratxuri eta piperrarena ere.
  • Orekatua egon dadila eta naturala izan dadila. Osagai batek ere ez du nabarmendu behar. Ozpinak, baratxuriak, luzokerrak edo piperrak ez dute ahosabaia astindu behar, eta bukaeran ez dute utzi behar zapore artifizialik.

ITXURARI:

  • Testura fin eta atsegina eduki dezala. La sopa debe tener cuerpo y, al mismo tiempo, no ser ni demasiado espesa ni demasiado líquida.
  • Kolore argi samarra eduki dezala. Iluna bada, seinale txarra. Nutrizionista batzuek esaten dute tonu horrek salatzen duela zer den; hau da, tomate saltsa den edo berdura nahasketa.