Turroi guria. Almendretan dago gakoa
Ez dago turroirik gabeko Eguberririk. Eta hala ere, ez daukagu ezagutza handirik gozo horren inguruan. Erosteko orduan, batez ere prezioari, bilgarriaren diseinuari, markari eta barietateari erreparatzen diegu –gogorra, guria, txokolatezkoa, kokozkoa…–, eta beste xehetasun batzuk alde batera uzten ditugu. Baina hobeto ezagutzea komeni da, turroi guztiak ez baitira berdinak. Gida honetan turroi guriaren berri ematen saiatuko gara, eta gako batzuk eskainiko ditugu aukeratzeko orduan informazio gehiago izan dezagun eta jakinaren gainean hautatu.
Zer da turroi guria.
Legedia hartzen badugu (1787/1982 ED), gauzak argixeago eduki ahal izango ditugu turroiak identifikatzeko orduan. Legearen ikuspegitik, bi multzo handitan sailkatzen dira:
• Turroia. Turroi biguna eta gogorra sartzen dira multzo horretan. Eztia, azukreak eta almendrak nahasiz osatzen den ore batekin eginda daude, eta arrautza zuringoa edo albumina (proteina) eransteko aukera dago.
• Turroi askotarikoak. Gainerako guztiak sartzen dira multzo horretan, txokolatezko turroiak, marrubizkoak, esne gainez eginak eta baita zapore berriak ere, donut zaporekoak edo patata frijitu zaporea dutenak adibidez.
Legedia are zehatzagoa da, eta esaten du turroi biguna almendra txigortuekin, eztiarekin, azukreekin, arrautza zuringoarekin (edo albuminarekin), urarekin eta baimendutako gehigarriekin soilik egiten dela. Aztertu ditugun produktu guztiek egoki betetzen dute baldintza hori, osagai horiekin eginak daude eta. Baina horrek ez du esan nahi berdinak direnik, besteak beste, osagai horietako bakoitzak oso ezaugarri desberdinak izan ditzakeelako edo proportzio desberdinetan egon daitezkeelako.
Erosketa gida hau egiteko, 10 turroi guri hautatu ditugu, merkatuan punta-puntakoak diren marketakoak, eta alderdi hauek aztertu ditugu:
- Nutri-Scorek emandako puntuazioa. Proteinek, gantzek, azukreek eta kaloriek baldintzatzen dute nagusiki sistema horrek algoritmo berriarekin ematen duen puntuazioa.
- Osagaiak. Kalitate komertziala nolakoa den jakiteko aztertu ditugu, eta batez ere almendrei eta eztiari begiratu diegu, zenbat eta nolakoak dituzten ikusteko.
- Informazio komertziala. Aztertu egin dugu informazio baliagarririk ematen duten edo nahasgarria edo engainagarria izan daitekeen kontsumitzaileentzat.
- Prezioak. 2024ko urrian bilduak. Ez da irizpide gisa erabili kalitatea neurtzeko, baina kalitate-prezioak kontuan hartu dira sailkapenean.
- Etiketa. Legea betetzen duen aztertu dugu.
Kategoriaren garrantzia.
Turroiaren ezaugarriei buruzko ideia bat izateko, lehenik eta behin kalitatetakoa nolakoa duen begiratu behar da. Erraz ikus dezakegu, ontziaren aurrealdean adierazten da eta. Turroi guriaren barnean, lau kategoria bereizten dira, almendren gutxieneko kopuruaren arabera: kalitate gorena (almendrak %54), kalitate estra (%50), kalitate estandarra (%44) eta kalitate herrikoia (%30). Legedian osaera fisiko-kimikoa ere hartzen da kontuan kalitate gorenerako eta kalitate estrarako:
*Kimikan, mineral kopurua adierazten dute errautsek.
Aztertu ditugun produktu guztiek, batek izan ezik, kalitate gorenekoak direla adierazten dute ontzian, eta, egia esan, horretarako baldintzak betetzen dituzte: almendren proportzioa %54tik gorakoa da, eta gantz eta proteinatan gutxieneko mugatik gora dabiltza.
Doña Jimena da salbuespena: kalitate estra duela esaten du ontzian. Bere ezaugarriei erreparatzen badiegu, balio batzuen muga-mugan dago: %50 ditu almendrak eta %34 du gantza, eta hori da kalitate estrarako eska daitekeen gutxienekoa.
Almendretan dago gakoa.
Pentsa dezakegunez, turroi bigunaren osagai garrantzitsuena almendra da. Horrek baldintzatzen ditu ezaugarri organoleptikoak (zaporea, testura, aroma…), nutrizio osaera eta prezioa. Hainbesteko garrantzia izanik, interesgarria da almendrak kopuru handian agertzea. Zehazki zenbat duten jakiteko, osagaien zerrendan begiratu dezakegu. Aztertu ditugun produktuetan lau nabarmentzen dira: 1880 (%70), Vicens (%70), Picó (%69) eta Gorrotxategi (%69). Beste batzuek ere proportzio aipagarriak ageri dituzte: Delaviuda, El Almendro eta Eroski SELEQTIA (guztiek ere %67 dituzte almendrak). Zifrarik apalenak El Lobo eta Eroskik dituzte, baina bi horiek ere dezente dauzkate: %64. Alderdi horretan, Doña Jimena da interes gutxien duena, %50 baititu almendrak.
Barietatea eta jatorria.
Baina ez da kantitate kontua bakarrik. Almendra barietateak ere berebiziko garrantzia du, bakoitzak ezaugarri jakin batzuk dituelako: osaera jakin bat eta gantz eta hezetasun kopuru bat, zapore eta testura bereizgarriak… Horiek baldintzatzen dituzte produktuaren ezaugarriak.
Tokiko almendrak dira preziatuenak; Alacant inguruan landatzen dira eta gozoak, zaporetsuak eta lehor samarrak dira. Eta bat nabarmentzekotan, Marcona motakoa bereiziko genuke, estimu gehien sortzen duena. Horixe darabil, hain zuzen ere, Gorrotxategi etxeko turroiak, halaxe adierazten du ontzian, eta, gainera, Espainiatik datorrela zehazten du. Gainerako produktuetan ez da zehazten almendra zein motatakoa den –ez da nahitaezkoa–, baina batzuetan jatorria adierazten da. 1880 eta Delaviuda etxekoetan, Espainiatik datorrela esaten da, eta El Almendro etxekoan Europako Batasunetik eta hirugarren herrialde batzuetatik.
Aztertu ditugun produktuetako batzuk Xixonako Turroia Adierazpen Geografiko Babestuari atxikita daude. Horrek esan nahi du udalerri horretan egiten direla, zenbait baldintza betez, adibidez elaborazio modu jakinari jarraituz. Baldintza horien artean ez da osagaien jatorria sartzen (tokikoak izan daitezke edo ez).
Xixonako turroia egiteko prozesu tradizionalak, Adierazpen Geografiko Babestuak (AGB) adierazten duenaren arabera, urrats hauek izaten ditu:
- Almendra txigortu.
- Jarabea egosi. Azukre, ezti eta arrautza zuringoaren nahasketa bat berotzen da, karamelizatzen den arte.
- Orea egin. A la Nahasketari almendra txigortua eransten zaio, eta oreari forma ematen zaio osagaiak modu homogeneoan banatu arte.
- Hoztu. Orea hoztera uzten da hozteko mahaien gainean.
- Xehatu eta jarabea nahasi. Errotak erabiltzen dira horretarako (produktuari nahi zaion trinkotasuna ematea da helburua).
- Hotzean birrindu eta findu. Testura jariakorra izan arte.
- Egosi eta bukatzeko prestatu. Orea boixet direlakoetan sartzen da; eltze handien gisakoak dira, eta berotan jartzen dira nahi den testura, itxura eta zaporea lortu arte.
- Azken errematea. Orea hoztu egiten da, moldeetan sartu eta moztu, ontzietan sartzeko.
Informazio gutxi eztiari buruz.
Almendrekin batera, eztia da turroi bigunaren funtsezko beste osagai bat. Itxura, testura eta, jakina, zaporea baldintzatzen ditu. Ezaugarri horiek desberdinak dira ezti motaren arabera. Adibidez, oso preziatuak dira erromeroarena edo laranjondoarena. Dena den, aztertu ditugun produktu gehienetan ez da datu hori adierazten. 1880 etxeko turroia da salbuespena, non laranjondoaren eztia darabilela zehazten baita. Gainera, Espainiatik datorrela esaten da, baita El Lobo etxekoan ere. Gainerakoek ez dute halako xehetasunik ematen.
Proportzioa bai, gehienek adierazten dute. Izan ere, almendrekin gertatzen den bezala, funtsezko elementua da elikagaiaren ezaugarriak zehazteko eta antzeko beste batzuetatik bereizteko. Gehienek %12-%17 artean daukate eztia. Honako hauek daukate gehien: Eroski SELEQTIA (%17), Delaviuda eta El Almendro (biak %16,4rekin); gutxien duena, berriz, alde handiarekin, Doña Jimena etxekoa da (%3). Salbuespena Vicens turroia da, non datu hori ez den agertzen, eta horrek esan nahiko luke ez duela legedia betetzen, aipatu berri dugun moduan interpretatzen badugu.
Proteina, gantz eta azukre asko.
Turroi horien osagaiak kontuan hartuta, erraza da irudikatzea zer-nolako nutrizio osaera izango duten: gantz, proteina eta azukre asko.
• Gantzak. Gehienak %37-%39 artean dabiltza. Hauek dira salbuespenak: El Lobo eta 1880 (biak %35ekin) eta Doña Jimena (%34). Gantz horiek almendretatik datoz eta, beraz, gantz saturatu gutxi daukate (%3-%4). Osasunaren ikuspegitik, ez da kezkatzeko alderdia.
• Proteinak. Horien proportzioak badu nolabaiteko harremana almendra kantitatearekin. Doña Jimena etxekoak %14 ditu eta Vicens etxekoak %21. El Lobo eta 1880 turroiek ere dezente daukate: %19.
• Azukreak. Erruz daukate azukrea: %23 gutxien duenak (Vicens eta 1880) eta %42 gehien duenak (Doña Jimena). Hainbeste azukre izanda, garbi dago turroia ez dela maiz-maiz jateko elikagaia. Azukre horiek eztiak emanak dira alde batetik eta ekoizleak erantsiak bestetik: ohiko azukrea darabilte gehienek, baina zenbaitek glukosa ziropa eta fruktosa ere badaukate.
Ikusi berri dugunetik abiatuta, kaloriak ere erruz ematen dituztela ondoriozta dezakegu. 100 gramo turroi bigunek, hau da, pieza baten herenak, batez beste 555 kcal ematen ditu. Antzeko kopurua ematen du bolognar eran prestaturik dagoen espageti platerkada batek.
Xixonako turroi guztiak bigunak dira, baina turroi bigun guztiak ez dira Xixonakoak. Xehetasun hori oso erraz bereizi dezakegu salmenta izena irakurrita (osagaien zerrendaren ondoan ageri da), edo ontzian begiratuta (Xixona Adierazpen Geografiko Babestuaren eta Xixona eta Alacanteko Turroiaren Kontseilu Arautzailearen identifikazio zigiluak daude).
Gida honetan aztertu ditugun turroien artean, bost daude Adierazpen Geografiko Babestuaren babespean: Picó, 1880, El Lobo, Eroski eta Eroski SELEQTIA.
AGB horren babespean egoteak bermatzen du turroiak elaborazio moduari, osagaiei eta jatorriari loturiko baldintza batzuk betetzen dituela. Adibidez, turroia Xixona udalerrian (Alacant) egin dela esan nahi du. Gainera, gutxieneko almendra eta ezti kopurua eskatzen da, kalitate goreneko turroiarentzat %64koa eta %10ekoa, hurrenez hurren.
Nota txarra Nutri-Score sisteman.
Aztertu ditugun produktu gehienek D bat lortzen dute Nutri-Score sisteman algoritmo berriarekin, batez ere azukre kopuru handia dutelako eta energia asko ematen dutelako. Salbuespena Doña Jimena da, kalitate estra duen bakarra: E bat lortzen du. Pentsa genezake azukre gehiago duelako edo gainerakoek baino proteina gutxiago dituelako gertatzen dela hori. Baina benetako desberdintasuna zuntz kantitatean dago (%1,6); izan ere, gainerako turroiena baino nabarmen txikiagoa da. Adibidez, Delaviuda eta El Almendrok %7 daukate zuntza. Zuntz kantitatean dauden aldeak almendra motaren ondorio izan daitezke, baita almendren egoeraren ondorio ere. Fruitu lehorra zenbat eta hezeagoa, orduan eta zuntz gutxiago izaten du. Dena den, ikusi dugun bezala, ez dago almendra mota adierazteko beharrik, eta ezin da jakin zenbateko hezetasuna duen.
Zenbat ematen du errazio batek?
Orain arte 100 gramok zer-nolako nutrizio osaera duten aztertu dugu, hau da, tabletaren heren batek gutxi gorabehera. Baliagarria da erreferentzia bat izateko eta marken artean edo beste elikagai batzuekin konparazioak egiteko. Baina ez da oso errealista, normalean gutxiago jaten baitugu aldi bakoitzean. 30 g-ko errazioa hartzen badugu kontuan, hau izango litzateke batez besteko ekarpena: 11,2 g gantz, 5,3 g proteina, 9,3 g azukre eta 167 kcal, azukre gabeko bi jogurtek ematen duten energia kopuru bera alegia.
- Kalitatea. Almendren proportzioak zehazten du: onena kalitate gorenekoa da, eta, ondoren, kalitate estrakoa.
- Almendra kopurua. Zenbat eta gehiago, hainbat hobeto.
- Azukre kantitatea. Kopuru handian ageri da guztietan, baina alde handiak egon litezke (bikoiztu egin daiteke batzuetatik besteetara). Zenbat eta gutxiago, hainbat hobeto.
- Prezioa. Alde nabarmenak daude: merkeenak halako bost balio du garestienak. Almendra kopuruaren arabera neurtu behar da.
- Zigiluak. Xixonako Turroia AGBa badu, jatorrizko lekuarekin eta osaerarekin lotutako baldintza batzuk bermatzen direla esan nahi du: gutxieneko almendra eta ezti kopuru bat eskatzen da.
Kalitate-prezioak.
100 gramoren prezioa 2 eurotik 3 eurora bitartekoa da gehienetan. Lau salbuespen daude: Eroski eta Eroski SELEQTIA kopuru horren azpitik daude (1,04 euro eta 1,90 euro, hurrenez hurren), eta Gorrotxategi eta 1880 4 euroren gainetik (4,7 euro eta 4,3 euro, hurrenez hurren). Hau da, merkeenak (Eroski) halako bost balio du garestienak (Gorrotxategi). Pentsa genezake aldea almendra eta ezti kopuruaren ondorio dela, bi osagai horiek garestiak baitira.
Baina ez dirudi arrazoia hori denik, balio berdinak edo antzekoak dituzten beste batzuk merkeagoak baitira, adibidez Picó etxekoa (2,10 euro). Izan liteke, halaber, osagaien ezaugarriengatik (Gorrotxategik Marcona almendra darabil, Espainiatik datorrena) edo produktuaren esklusibotasunagatik (artisau eran egina da eta sukaldari ospetsu bati lotua).
Kalitate-prezioak kontuan hartzen baditugu, almendra eta ezti kantitatea aintzat hartuta adibidez, aukera onenak honako hauek lirateke: Eroski, Eroski SELEQTIA eta Picó. Aukerarik txarrena Doña Jimena litzateke, kalitate estra duen bakarra, eta preziorik txikiena izan beharko luke, haren osaera kontuan hartuta, baina 2,57 euro balio du.
Ondorioak
Aztertu ditugun produktuen artean, interesgarrienak hauek lirateke, prezioa kontuan hartu gabe: 1880 eta Gorrotxategi; almendra eta ezti ugari dute, kalitate onekoak (adibidez, laranjondoaren eztia lehenak eta Marcona almendrak bigarrenak) eta Espainiatik datozenak. Gainera, 1880 etxekoa Xixonako Turroia Adierazpen Geografiko Babestuaren babespean dagoen bostetako bat da, eta horrek bermatu egiten du produktuaren osaerari, elaborazio moduari eta jatorriari loturiko ezaugarri batzuk dituela.
Ezaugarri guztiak kontuan hartzen baditugu, besteak beste, almendra eta ezti kantitatea, eta prezioa ere bai, hauek lirateke aukerarik onenak: Eroski, Eroski SELEQTIA eta Picó.
Gida hau egiteko aukeratu diren turroien artean, interes gutxien duena Doña Jimena da, almendra gutxien berak duelako, azukre gehien eta kategoria apalagokoa delako (kalitate estra du, eta besteek kalitate gorena); hala eta guztiz ere, prezio handi samarra du.
