Gizentasunak ba al du sendabiderik?

Gizentasunak ba al du sendabiderik?

Gizentasunaren epidemia ziztu bizian hedatzen ari da mundu osoan, baina, aldi berean, zientziak borrokan jarraitzen du zabalkunde hori geldiarazteko. Elikadura arloko Segurtasunaren eta Nutrizioaren Espainiako Agentziak (AESAN) eta Espainiako Epidemiologia Zentroak 2023an egindako ENER-COVID azterlanaren arabera, 18 urtetik gorako biztanleen %55,8k gehiegizko pisua dute (%18,7k gizentasuna eta %37,1ek gehiegizko pisua), eta gizentasun larriaren prebalentzia ia %5ekoa da. Ez da estetikari edo gorputz neurriei loturiko arazoa, osasun publikoko arazo larria baizik. Gizentasuna gaixotasun kroniko eta progresibotzat hartzen da, eta nahasmendu metabolikoekin lotzen da, besteak beste diabetesarekin, hipertentsioarekin, artritisarekin, gibel gantzatsuaren gaixotasunarekin, minbizi mota batzuekin eta bihotz-hodietako gaixotasunekin.

Azken urteotan, gizentasunaren aurkako botikak agertu dira, eta sendagai mota horri esker gehiegizko pisua murriztea lortu duten pertsonaia famatuek ezagun bihurtu dituzte; horrek iraultza zientifikoa eragin du, aurrekaririk gabea. Ez dira “injekzio magikoak”, bi hamarkada baino gehiagoko ikerketaren ondorio baizik (2 motako diabetesa duten gaixoetan zer-nolako ondorioak dituzten aztertzen aritu dira). Eta, zeharka, egiaztatu egin dute eraginkorrak ote diren gehiegizko pisua, gizentasuna eta bihotz-hodietako arriskua duten pazienteak tratatzeko. Science aldizkariak aitortu duenez, “2023ko aurrerapen zientifiko aipagarriena” ekarri dute sendagai horiek, zeinak hesteetako hormona bat imitatzen duten, peptido izenekoa (glukagoi-1aren antzekoa da). Emaitzak ikusita, gehiegizko pisuaren eta horri loturiko gaixotasunen aurka borrokatzen duten milioika pertsonaren itxaropena izan daitezke.

Gizentasunaren arrazoiak.

“Gehiegizko pisua eta gizentasuna duten eta aurreko saialdietan porrot egin duten pazienteentzako botikak dira; bizitza aldatu nahi dutenentzako, bizimodu osasungarria nahi dutenentzako, osasuna nabarmen hobetuta. Tratamenduan zehar pisua %10 edo %15 artean jaisten da, baina farmakologia ez da irtenbidea. Gakoa da pazienteari ohitura osasungarriak sartzen laguntzea, unitate espezializatuetan, esku-hartze globala egin dezaten”, azaldu du Cristobal Morales doktoreak, Gizentasuna Aztertzeko Espainiako Elkartearen (SEEDO) bozeramaile eta endokrinoak. “Gaur egun, gizentasuna ez daiteke zehaztu pisua edo edo gorputz masaren indizea kontuan hartuta (GMI); formula matematiko hori duela 100 urte baino gehiago erabiltzen da gizentasuna antzemateko, baina urrunago joan behar dugu: behatu egin behar dugu gorputzaren osaera, gantz metaketa, giharren osaera, funtzio metabolikoa, konplikazio mekanikoak, giltzadura arazoak, buruko arazoak (hamar pertsonatatik zazpik antsietate eta depresio arazoak dituzte), eta gaixotasunaren oinarri psikologiko eta biologikoak ulertu. Historiaurreko geneak ditugu, energia aurrezteko diseinatuak. Orain gizarte obesogeniko batean bizi gara, eta pisua handitzera garamatza ezaugarri horrek.

Nola funtzionatzen dute sendagai horiek.

Ozempic injektagarria 2 motako diabetesa tratatzeko ematen da eta Wegovy laster merkaturatuko dute Espainian gehiegizko pisua eta gizentasuna tratatzeko; bi horien printzipio aktiboa semaglutida da. Konposatu horrek imitatu egiten du GLP-1 hormonaren funtzionamendua. Hormona hori hesteak jariatzen du elikagaiak digeritzean, eta burmuinari jakinarazten dio aseta gaudela eta ez dela gehiago jan behar. “Janaria urdailera iristen denean, gure hormonak aginduak ematen hasten dira behar duguna jan dezagun, baina ez gehiegi, eta jaten duguna metabolizatu dezagun. Seinaleak bidaltzen dituzte gibelera, pankreara eta garunera, eta asetasun goiztiarra sortzen dute, goserik ez dagoela adierazten duen seinalea”, azaltzen du Clotilde Vazquezek, Madrilgo Jiménez Díaz Unibertsitate Ospitaleko Endokrinologia eta Nutrizio Saileko buruak. “Gainera, beste ondorio onuragarri batzuk ere eragiten ditu, ez hain ezagunak, gantz ehunean, termogenesian eta jaten duguna gibelean metabolizatzeko moduan. Horregatik dira hain botika onak, ez dute sortzen nahi gabeko ondoriorik, jateko gogoa kentzeko erabiltzen ziren beste batzuek bezala, zeinak tolerantzia handiagoa sortzen zuten eta ondorio kardiobaskular desegokiagoak”, azaldu du.

Zer dio ebidentzia zientifikoak.

Hain zuzen, The New England Journal of Medicine aldizkariak argitaratu berri duen azterlan baten arabera, bihotzeko gutxiegitasuna eta gizentasuna duten gaixoetan, urtebetean semaglutidarekin egindako tratamenduak (2,4 mg) gehiago murriztu zituen sintoma eta muga fisikoak, hobetu egin zuen ariketaren funtzioa eta plazeboak baino pisu galera handiagoa eragin zuen. Beraz, sendagai familia horrek babestu egin dezake bihotza, giltzurrunak eta hanturen aurka egin dezake, eta berme bat dute gainera: 20 urte baino gehiagoz erabili izan direla 2 motako diabetesa tratatzeko.

“Nahi gabeko ondorio kaltegarrien artean, urdail-hesteetako arazoak ikusten ditugu, hala nola beherakoa, goragalea edo goitika egitea dosiak handitu ahala. Errebote efektua ere gerta daiteke, galdutako pisua berreskuratzea, pertsona bat astean miligramo bat semaglutida hartzen egon bada eta bat-batean hartzeari uzten badio”, esan du Vazquez doktoreak. “Horregatik, oso pixkanaka kentzen da beti, eta termogenesia areagotzen saiatuz ariketa fisikoarekin eta elikadurarekin. Halaber, ez litzateke gomendagarria pankreatitisa izateko arriskua duten pazienteentzat eta tiroide muineko minbizi mota jakin bat izateko arriskua dutenentzat”, dio.

Gizarte Segurantzak Ozempic agintzen die die aldi berean 2 motako diabetesa eta 30etik gorako gorputz masa duten pazienteei. Finantzaketarik gabe, sendagai mota horiek 130 eta 280 euro artean balio dute. Sendagai horien hileko kostu handiak eta hornidura faltak eragina izan dezakete pazienteek tratamenduarekiko agertzen duten atxikimenduan. Beste aukerarik ezean, pazienteek merkatu beltzera jo dute sendagai faltsutuak erostera, halaxe dio Europako Medikamentuaren Agentziaren txosten batek, eta horrek asaldura eragin du. Txosten horrek ohartarazten du Ozempic-en gezurrezko luma autokargatuak erostea arriskutsua dela osasunerako (Erresuma Batuan, Alemanian eta Austrian saltzen dituzte). Ameriketako Estatu Batuetako Elikagaien eta Sendagaien Administrazioak ere (FDA) ohartarazi du arriskutsua dela “markarik gabeko” sendagai horiek erostea, jatorrizko bertsioaz bestelako osagaiak izan ditzaketelako, eta osasunerako ezezagunak diren ondorioak sorrarazi. Datozen hilabete eta urteetan gizentasunaren aurka onetsi eta merkaturatuko diren botiken hurrengo belaunaldiek prezioak mugatuko dituztela espero da, merkatu beltza suntsituko dutela eta gizentasunaren epidemiaren aurka egingo dutela aurrerantzean ere.

Beste pauso bat.

Semaglutida ez da gehiegizko pisua murrizteko ikertzen ari den printzipio aktibo bakarra. Gizentasunaren aurkako lasterketan, sendagaietan egingo den hurrengo jauzia tirzepatida izango da (Mounjaro izen komertzialekoa). Semaglutida baino indartsuagoa da, eta saiakuntza klinikoetan lortutako emaitzen arabera, %21 murrizten du pisua. Bi hormonaren (GLP-1 eta GIP) efektua imitatzen du eta gai da odoleko glukosa maila murrizteko. Hormona horiek suspertu egiten dute intsulina ekoizpena, atzeratu egiten dute urdail hustuketa eta areagotu egiten dute asetasun irudipen goiztiarra; ondorioz, elikagai gutxiago hartzen da.

JAMA Networkek argitaratu berri ditu azken saiakuntza klinikoaren emaitzak, eta horren arabera, sendagai hori eraginkorra da pisua galtzeko eta horri lotutako arrisku faktoreak murrizteko (hipertentsioa, kolesterola, gibel gantzatsua), baina tratamendua uzten denean, arrisku-markatzaile guztiek okerrera egiten dute eta pazienteak berreskuratu egin dezake galdutako pisua. Zergatik gertatzen da hori? Adituek diotenez, gizentasuna, diabetesa bezala, gaixotasun kronikoa da, eta etengabeko aldaketak eskatzen ditu bizitzeko eta elikatzeko ohituretan. Paziente batzuetan, bizitza osoko kontrol farmakologikoa beharko da pisua ez berreskuratzeko. Tirzepatida hasiera batean 2 motako diabetesaren tratamendurako diseinatu zen, eta Elikagaien eta Medikamentuen Administrazioak onartu egin du Estatu Batuetan (FDA, ingelesez), eta Sendagaiaren Europako Agentziak berriki berrikusi du, baimena zabaldu eta gehiegizko pisua eta gizentasuna kontrolatzeko balio ote duen aitortzeko, baina 2024-2025 arte ez da merkaturatuko Espainian.