Lactozumes: nin moito leite, nin tanto zume

Lactozumes: nin moito leite, nin tanto zume

Mesturar leite e zume sempre foi unha especie de tabú na nosa gastronomía. Non só pola dificultade técnica de conseguilo, dado que iso fai que o leite se corte, senón tamén porque no imaxinario colectivo é unha práctica que se asocia a supostos riscos para a saúde. Por iso, a irrupción destes produtos no mercado, no ano 1997, causou asombro entre moitas persoas. Co tempo habituámonos á súa presenza e o seu consumo normalizouse. Por exemplo, utilizámolo como refresco entre horas ou ata como complemento en almorzos e merendas infantís, xa que adoita ser percibido como unha bebida nutritiva e saudable. Pero, é así? que elementos debemos ter en consideración para facer unha boa elección?

Que é realmente este produto? 

Para coñecer as características destes produtos é importante ler a etiqueta e máis concretamente a denominación de venda, que se mostra xunto coa lista de ingredientes. A lexislación non recolle unha denominación nin unha definición específica para este tipo de bebidas, así que o que se utiliza como denominación de venda é unha descrición do produto, o máis fiel posible. Nas bebidas da marca Pascual isto non se indica, pero si nas de Don Simón (por exemplo, “bebida refrescante mixta de zume de froitas e leite. Con edulcorante”) e, sobre todo, en Eroski, onde a descrición é moi detallada (por exemplo, “bebida refrescante mixta pasteurizada de zume de froitas e avea, con edulcorante, con vitamina A, C e E. 33 % zume”).

Logo de ler a denominación de venda podería parecer que estas bebidas están constituídas case exclusivamente por leite e zume. Pero se lemos a composición con detemento, veremos que o ingrediente principal é a auga e que, tanto o zume como o leite, se atopan en proporcións bastante escasas.

Un composto non tan principal

Os produtos que conteñen máis cantidade de zume son Don Simón Zero Multifrutas (35 %) e Eroski Avena Mediterráneo (33 %), mentres que os que presentan os contidos máis baixos son Pascual Tropical e Pascual Zero Tropical, con tan só un 7 %. En todos os casos se trata, ademais, de zume a partir de concentrado, que é dunha categoría comercial inferior que o zume espremido, debido sobre todo a que durante o seu proceso de elaboración pérdense parte dos compostos que proporcionan matices de sabor.

O que se fai para obter ese tipo de zume é reconstituír con auga un zume de froitas concentrado, é dicir, que foi sometido a unha operación para eliminar a auga (normalmente aplicando un quentamento). En moitos alimentos utilízanse zumes a partir de concentrado como ingrediente en lugar de zumes “frescos” porque ademais de ser máis barato, pódense conservar mellor e durante máis tempo ata o momento da elaboración.

Nos produtos analizados, os zumes están compostos por mesturas de diferentes froitas. Por exemplo, en Pascual Tropical trátase dunha combinación de piña e mango, mentres que en Eroski Avena Mediterráneo atopamos ata sete vexetais: uva, laranxa, piña, mazá, cenoria, mango e melocotón. Moitas delas destácanse na parte frontal do envase por medio de imaxes. Ao tratarse de zume a partir de concentrado e estar formado por pequenas cantidades de diferentes vexetais en proporción variable, non é necesario especificar a porcentaxe concreta de cada un deles.

Leite ou avea

Nos produtos que conteñen leite (todos salvo dous) este ingrediente tamén se atopa nunha proporción moi baixa, concretamente do 10 %. En todos os casos trátase, ademais, de leite desnatado. Deste xeito conséguese que o produto non conteña graxa, tal e como se destaca na parte frontal dos envases, xa sexa coa mensaxe “zero materia graxa”, como en Pascual e Don Simón, ou coa indicación “0 % materia graxa”, como en Eroski.

Malia a mala fama que aínda hoxe ten a graxa e os produtos que a conteñen, como o leite enteiro, hai que aclarar que este nutriente é necesario para o bo funcionamento do noso organismo e, sobre todo, que non todas as graxas son iguais (por exemplo, non é o mesmo o aceite de palma que o de oliva). No caso do leite, non debería preocuparnos optar pola versión con graxa, xa que non se considera que teña un efecto negativo sobre a saúde. Pola contra, as indicacións que vemos en moitas etiquetas, do tipo “light”, “baixo en graxa” ou “sen graxa”, poden levarnos a pensar que se trata de produtos saudables, cando en moitos casos non é así.

Os dous produtos que non conteñen leite son Eroski Avena Mediterráneo e Eroski Avena Tropical. En lugar de ter este ingrediente están compostos por bebida de avea, tamén nunha proporción do 10 %, aínda que hai que ter en conta que esta bebida está composta por auga e só un 1,4 % dese cereal.

O azucre si que importa 

OS QUE MÁIS

• Pascual Tropical: 15,84 g
• Don Simón Zero Multifrutas: 15,84 g
• Eroski Avena Mediterráneo: 14,85 g

OS QUE MENOS

• Pascual Zero Tropical: 5,94 g
• Eroski Tropical: 8,25 g
• Pascual Zero Mediterráneo: 8,58 g

Cantidade de azucre por unidade, é dicir, envase de 330 ml.

O ‘ránking’ do zume 

• Don Simón Multifrutas: 35 %
• Eroski Mediterráneo con avena: 33 %
• Don Simón Zero Tropical: 20 %
• Don Simón Zero Mediterráneo: 20 %
• Don Simón Zero Caribe: 20 %
• Eroski Avena Tropical: 19 %
• Pascual Zero Mediterráneo: 18 %
• Eroski Tropical: 15 %
• Pascual Tropical: 7 %
• Pascual Zero Tropical: 7 %

Porcentaxe de zume que posúe cada produto.

Azucre ou edulcorantes?

Na parte frontal da maioría destes produtos, xunto coas indicacións que fan referencia á ausencia de graxa, podemos atopar outras que indican a ausencia de azucres engadidos. Iso dános unha pista de que o produto contén edulcorantes, tal e como podemos confirmar na lista de ingredientes. Todos os produtos analizados –salvo Pascual Tropical, que posúe azucre–, conteñen sucralosa, un edulcorante que se obtén a partir da sacarosa, é dicir, do azucre de mesa e que cada vez se utiliza en máis produtos debido ás vantaxes que presenta:

• Sabor. É bastante parecido ao do azucre e non deixa un resaibo estraño, como pode ocorrer con outros edulcorantes como o aspartame ou os glicósidos de esteviol (coñecidos como “estevia”).
• Poder edulcorante. Resulta unhas 600 veces superior ao do azucre, así que é suficiente con utilizar unha pequena cantidade para lograr proporcionar sabor doce.
• Resiste ben a calor e as variacións de pH, a diferenza do que ocorre con algúns edulcorantes como o aspartame. Isto é unha vantaxe en produtos como os zumes, dado o seu baixo pH e o quentamento que sofren durante o proceso de pasteurización.
• Comparten algunhas vantaxes con outros edulcorantes: non proporciona calorías, non é carioxénico (non produce carie) e é apto para persoas con diabetes.

Iso si, non todo son vantaxes. Os edulcorantes non son eficaces para combater o sobrepeso e a obesidade e, aínda que o seu consumo é seguro, asociouse a posibles alteracións da microbiota intestinal. Deberiamos optar entón pola versión azucrada e sen edulcorantes destes produtos? Neste caso, soamente unha das bebidas analizadas cumpre esas características. Trátase de Pascual Tropical, que contén aproximadamente uns 3 gramos de azucres engadidos por cada 100 ml de produto, a xulgar pola composición da súa versión sen azucres engadidos, Pascual Zero Tropical. Ningunha das dúas versións, con e sen azucres engadidos, se pode considerar saudable.

Debemos ter en conta que todos os produtos conteñen azucres procedentes tanto do leite como do zume. Por iso Don Simón Zero Multifruta e Eroski Avena Mediterráneo son dous dos que presentan a cantidade de azucres máis alta (4,8 % e 4,5 %, respectivamente), dado que son tamén dos que teñen unha maior cantidade de zume (35 % e 33 %, respectivamente). Xunto con eles, o outro produto que máis cantidade de azucres contén é Pascual Tropical (4,8 %), dado que, ademais dos azucres naturalmente presentes no leite e o zume, contén azucres engadidos.

En todos estes casos os azucres atópanse en forma libre, xa que non están incluídos nunha matriz alimentaria, como si ocorre por exemplo na froita enteira. Iso significa que cando os consumimos, o noso organismo absórbeos e metabolízaos moi rapidamente, e iso pode ter consecuencias negativas sobre a saúde se o facemos habitualmente ou en exceso, xa que se asocia con enfermidades como a obesidade, a diabetes tipo 2 e outros problemas relacionados. En principio, a cantidade de azucres nestes produtos non parece moi elevada (un 4,8 % no peor dos casos), pero debemos considerar que iso supón unha achega de case 16 gramos de azucres libres por cada envase de 330 ml, é dicir, unhas catro culleriñas de azucre, o cal pode ser significativo, especialmente se consumimos estes produtos a miúdo ou se forman parte dunha dieta na que tamén comemos outros produtos con proporcións notables de azucres (galletas, bolaría, refrescos, lácteos azucrados…).

Enriquecidos en vitaminas

Todos os produtos están enriquecidos con vitaminas A, C e E. Concretamente, os lactozumes Don Simón e Pascual proporcionan un 49,5 % do valor de referencia destes nutrientes para un adulto, mentres que os lactozumes Eroski teñen un 25 %. Para facernos unha idea, un vaso de leite (250 ml) proporciona de forma natural uns 110 microgramos de vitamina A, o que supón o 14 %.

O noso organismo require vitaminas para funcionar correctamente, pero iso non significa que necesitemos consumir alimentos enriquecidos. Na nosa contorna, unha dieta equilibrada proporciona suficiente cantidade de vitaminas A, C e E, así que, polo xeral, non sufrimos déficit destes nutrientes. En caso de déficit, deberiamos acudir a un profesional sanitario (médico ou dietista-nutricionista) para recibir un diagnóstico e, en caso necesario, pautariamos un suplemento dietético adecuado, cunha cantidade suficiente dos nutrientes que necesitamos (xeralmente moito maior da que podemos atopar nun alimento).

Son saudables?

A maioría destes produtos está constituída por ingredientes moi parecidos, que, salvo excepcións son basicamente: auga, zume de froitas, leite desnatado e un edulcorante. Iso explica que a súa composición nutricional sexa tamén moi parecida, do mesmo xeito que as súas puntuacións no sistema Nutri-Score. Como teñen unha cantidade de leite moi pequeno, a achega de proteínas tamén o é (apenas un 0,5 %, é dicir, uns 1,7 gramos por cada envase de 330 ml). E como este é desnatado, o produto non contén graxa.

Ademais, a cantidade de zume tamén é escasa, así que a cantidade de froita e de fibra son moi baixas e non contribúen a mellorar a puntuación no sistema Nutri-Score. Malia iso, si que proporcionan certa cantidade de azucres, o que explica non só a mala puntuación destes produtos, senón tamén as diferenzas que existen entre algúns deles: a maioría obtén un C, salvo Pascual Tropical, Don Simón Zero Multifrutas e Eroski Avena Mediterráneo, que ao conter máis azucres, obteñen un D.

En definitiva, a solución pasa por reducir ou tratar de evitar na medida do posible o consumo destes produtos e optar por outros saudables, como a auga, o leite ou a froita enteira.

O prezo non sempre está xustificado

A composición dos produtos analizados é moi similar, pero hai diferenzas no prezo que nalgúns casos son moi significativas. Por exemplo, o prezo dos lactozumes Pascual (0,66 € por envase) é o dobre que os da marca Don Simón (0,33 €). Aparentemente esta diferenza non está xustificada, máis aínda cando a cantidade de zume presente nestes últimos supera ao dos primeiros; por exemplo, Don Simón Zero Multifrutas contén un 35 % de zume, fronte ao 7 % de Pascual Tropical e Pascual Zero Tropical. Tamén existe moita diferenza entre Pascual Tropical e Eroski Topical: o contido dos ingredientes principais é similar, pero o prezo do produto de Pascual é máis do dobre.

Conclusións

Os lactozumes percíbense a miúdo como bebidas saudables e nutritivas, porque se adoita pensar que están compostas principalmente por leite e zume. Con todo, o ingrediente principal é a auga e eses ingredientes que lle dan a súa boa fama atópanse en cantidades moi pequenas (un 10 % de leite desnatado e entre un 7 % e un 35 % de zume). É dicir, non son nutritivas (apenas proporcionan proteínas e fibra e non conteñen graxa nin outros nutrientes de interese, separadamente das vitaminas engadidas). O que si que poden proporcionar é azucre en forma libre, especialmente se conteñen azucres engadidos ou se a súa proporción de zume é notable.

A composición de todos os produtos é moi similar, salvo os dous de Eroski que conteñen bebida de avea, así que as diferenzas nos prezos, que nalgúns casos son grandes, non parece estar xustificada. Se temos en conta a relación calidade/prezo, considerando sobre todo a cantidade de zume, o produto máis atractivo é Don Simón Zero Multifrutas, cun 35 % de zume e 0,33 €/unidade. Pero iso significa que tamén proporciona unha cantidade significativa de azucres libres (16 g/envase). Se consideramos o produto en conxunto, tendo en conta os ingredientes, a composición nutricional e o prezo, o máis atractivo é Eroski Zero Tropical.

Recomendacións de compra

Á hora de elixir estes produtos deberiamos fixarnos especialmente nalgúns aspectos:

1. A denominación legal de venda, para ter unha idea global das súas características.
2. A lista de ingredientes para coñecer, sobre todo, a cantidade de zume e de leite que contén.
3. A achega de azucres, tanto engadidos coma presentes de forma natural. Para iso debemos ler a lista de ingredientes e a información nutricional.

A cantidade de zume importa, pero tamén o azucre e o prezo