Unha luz na escuridade
Ilia é unha femia negro acibeche de Labrego Retriever. Con dous anos xa é unha cadela guía, unha facultade froito dunha boa xenética, dunha educación sen fisuras, de grandes doses de adestramento e de moito cariño. Naceu na escola que a Fundación ONCE do Can Guía ten na localidade madrileña de Boadilla del Monte: unhas instalacións de 100.000 metros cadrados onde traballan case 60 persoas fixas distribuídas entre administración e os Departamentos de Cría, Cachorros, Canceiras, Adestramento e Instrución. Grazas a este labor diario e ás familias que acollen e educan aos futuros cans guía, mil cegos e minusválidos visuais de España poden desprazarse con absoluta liberdade.
De 0 a 2 meses
Os cachorros de can guía ven a luz no bloque de partos, o máis vixiado e mimado de toda a escola, pero o ciclo non comeza co nacemento. Detrás do milagre biolóxico hai un selecto programa de cría que leva décadas seleccionando e cruzando os machos e femias máis axeitados para cumprir o traballo de lázaro. As razas que mellor se adaptan ao perfil de can guía -pola súa fidelidade, capacidade resolutiva, adaptación ao medio, fidelidade, valentía e sacrificio- son a de Pastor Alemán e, sobre todo, a Retriever, que engloba Labregos, Golden e Flat Coated.
De 2 a 12 meses
Tras o período de cría os cachorros son doados a familias que desexan adoptalos voluntariamente e, á parte de vivir na Comunidade de Madrid pola proximidade, deben superar unha entrevista, dispor de tempo libre e comprometerse a non o deixar só máis de dúas horas diarias. A tarefa da familia durante os seguintes dez meses é socializar o can nos ambientes nos que vai desenvolver a súa tarefa de guía, aqueles lugares aos que un cego podería ir, é dicir, todos. Este proceso, vital na formación do futuro can guía, diríxeo un supervisor de cachorros e a Fundación corre con todos os gastos de veterinaria, residencia, mantemento e asesoramento técnico.
De 12 a 18 meses
Ao ano de vida, con mágoa, pero sen sufrir trauma ningún, a familia desvincúlase fisicamente do can e este regresa á escola. Os adestradores toman agora a batuta e adestran o futuro can guía de xeito progresivo en intensidade e dificultade. Comezan con adestramentos na propia escola, valéndose de circuítos, e de xeito inmediato pasan a formalos na propia cidade. Entre outras tarefas ensínanlles a marcaren os bordos e os obstáculos, a buscaren o camiño máis despexado, a viaxaren en transportes públicos e reforzan as súas pautas de comportamento e obediencia. Durante este proceso viven cos seus compañeiros no bloque de adestramento, onde os coidadores velan por eles as 24 horas e os manteñen nas mellores condicións físicas e emocionais. A familia é informada sempre da evolución do animal e da entrega ao usuario, momento que xa comparten todos xuntos na escola.
A partir dos 18 meses
Durante a fase de adestramento, os técnicos da escola avalían as condicións de cada can e escollen entre a lista de usuarios con minusvalidez visual a quen mellor se adapte a cada animal adestrado, de acordo ao seu grao de autonomía, as súas condicións físicas e o seu carácter. O futuro usuario desprázase á escola e dende o primeiro día recoméndaselle vivamente que prescinda do bastón que o orientou ata aquela. Convive e adestra co can guía asignado durante polo menos dúas semanas e axiña os vínculos afectivos dan os seus froitos e fórmase un tándem perfecto. Así chegou Ilia a converterse en cadela guía e así coñeceu ao seu compañeiro José Luis, que a define como a súa “luz na escuridade”.