Información nutricional de obrigado cumprimento

Máis do 67 % dos compradores en España afirma ler a información da etiquetaxe dos produtos alimenticios que adquire, segundo o barómetro AECOC Shopper View (a asociación de fabricantes e distribuidores) que analizou en 2015 os hábitos de compra dos consumidores españois. Unha das informacións ás que máis atención se lle presta é á información nutricional.

En 2013, EROSKI CONSUMER tamén consultou respecto diso cun milleiro de persoas maiores de idade e, entre outras conclusións, puido verificar que o 81 % de quen afirmaba fixarse na etiquetaxe lía sempre a información nutricional.

Son datos que proban o interese dos consumidores polo valor nutricional de todos os alimentos que levan para a casa. Tanto é así que, a partir do 13 de decembro deste ano, o Regulamento europeo sobre etiquetaxe de alimentos (Regulamento (UE) 1169/2011, respecto da etiquetaxe, da presentación e da publicidade dos produtos alimenticios) obrigará a incluíla nas etiquetas dos produtos alimenticios, aínda que algúns fabricantes xa a incorporan de forma voluntaria.

EROSKI CONSUMER analizou a normativa en profundidade, co fin de lles proporcionar aos consumidores unha guía sobre o que atoparán en relación coa información nutricional nas etiquetas dos produtos alimenticios que adquiran a partir do último mes do ano. Para iso, utilizáronse diversas fontes: a Axencia Española de Consumo, Seguridade Alimentaria e Nutrición (Aecosan); a Federación Española de Industrias da Alimentación e Bebidas (FIAB); a Fundación Vasca para a Seguridade Agroalimentaria (Elika) e a Confederación de Consumidores e Usuarios (CECU).

Exencións

En liñas xerais, os alimentos, tamén aqueles destinados a unha alimentación especial, deberán incluír información nutricional nas súas etiquetas.

Aínda así, a lei incorpora algunhas excepcións: as augas minerais e os complementos alimenticios, por dispoñer da súa propia normativa, e tamén as bebidas cun grao alcohólico volumétrico superior a 1,2 %. Velaquí outros alimentos exentos de incorporar a información nutricional obrigatoria:

Produtos sen transformar que inclúan un só ingrediente.
Produtos transformados cuxa única transformación consista en ser curados e que inclúan un só ingrediente.
Auga destinada ao consumo humano, incluída aquela á que se lle engadiu anhídrido carbónico ou aromas.
Unha herba aromática, unha especia ou unha mestura delas.
Sal e sucedáneos do sal.
Edulcorantes de mesa.
Extractos de café e de chicoria, grans de café enteiros ou moídos e grans de café descafeinados enteiros ou moídos.
Infusións de herbas e froitas, té, té descafeinado, té instantáneo ou soluble, extracto de té, extracto de té descafeinado e que non conteñan máis ingredientes engadidos que aromas que non modifiquen o valor nutricional do té.
Vinagres fermentados e os seus sucedáneos, incluídos aqueles cuxos únicos ingredientes engadidos sexan aromas.
Aromas. Aditivos. Encimas alimentarios. Coadxuvantes tecnolóxicos.
Xelatinas.
Compostos para espesar marmeladas.
Fermento.
Gomas de mascar.
Alimentos en envases cuxa superficie maior sexa inferior a 25 cm2.
Alimentos directamente fornecidos polo fabricante en pequenas cantidades ao consumidor final ou a establecementos comerciantes polo miúdo.

Pola súa banda, aínda que nas bebidas con contido alcohólico e nos alimentos non envasados a información nutricional non será obrigatoria, os fabricantes poderán incorporala se así o desexan. Mesmo se lles permite limitarse ao valor enerxético ou, no segundo caso, engadir a ese dato a cantidade de graxas, ácidos graxos saturados, azucres e sal.

Os datos

Cal será o contido obrigatorio?

A partir do 13 de decembro, será obrigatorio indicar o valor enerxético e tamén as cantidades de graxas, graxas saturadas, hidratos de carbono, azucres, proteínas e sal. Incluso os fabricantes poderán repetilo na cara frontal do envase (só o valor enerxético ou este e as graxas, os ácidos graxos saturados, os azucres e o sal).

Neste sentido, xa non se poderá indicar a cantidade de sodio, unicamente a de sal. Aínda que, se o contido do sal se debe exclusivamente á presenza de sodio naturalmente presente no alimento, os fabricantes poderán indicalo preto da información nutricional. Por exemplo, o leite, as hortalizas, a carne e o peixe; pero non o xamón, o queixo, as olivas ou as anchoas, aos que se lles engadiu sal durante o proceso de transformación.

Doutra banda, no caso de que se faga unha declaración nutricional ou de propiedades saudables, deberase incluír a cantidade desa substancia en cuestión, a condición de que non forme parte da lista de nutrientes obrigatorios ou voluntarios. Un exemplo poden ser os ácidos graxos omega-3 ou os betaglucanos. Iso si, non poderá incluírse na mesma táboa nutricional que os nutrientes obrigatorios e voluntarios, senón que deberá ir á parte.

Que poderá incluírse voluntariamente?

Ademais dos nutrientes obrigatorios mencionados, poderanse indicar de forma voluntaria as graxas monoinsaturadas e poliinsaturadas, os polialcohois, o amidón, a fibra alimentaria e algunhas vitaminas (A, D, E, K, C, tiamina, riboflavina, niacina, B6, ácido fólico, B12, biotina, ácido pantoténico) e minerais (potasio, cloruro, calcio, fósforo, magnesio, ferro, zinc, cobre, magnesio, fluoruro, selenio, cromo, molibdeno e iodo) que estean presentes en cantidades significativas.

Isto último significa que deberán supoñer o 15 % dos valores de referencia de nutrientes (VRN) especificados no regulamento por 100 g ou 100 ml no caso dos produtos que non sexan bebidas e o 7,5 % se son bebidas.

Como se calcularán os valores?

A normativa establece como deben calcularse tanto o valor da enerxía coma o dos nutrientes, e proporciona unha serie de factores de conversión. Por exemplo, nos hidratos de carbono (salvo os polialcohois) 1 gramo é igual a 17 kJ ou 4 kcal ou ben 1 gramo de graxas é igual a 37 kJ ou 9 kcal.

As unidades de medida que se utilizarán para a enerxía serán os quiloxulios (kJ) e as quilocalorías (kcal) e o peso irá en gramos (g), miligramos (mg) e microgramos (µg).

Sempre deberán indicarse os valores do produto tal e como se venda, tamén en produtos alimenticios en po ou deshidratados (como sopas), nas masas para facer pasteis ou pan e no té e infusións. Ademais, nestes exemplos poderase achegar información respecto do alimento xa preparado, sempre que se dean as instrucións de preparación con suficiente detalle e a información se refira ao alimento listo para o consumo. A este respecto hai que engadir que, en todos aqueles alimentos que necesiten preparación, é obrigatorio sinalar a forma de preparación.

As cifras declaradas deberán ser valores medios que se baseen nunha análise do alimento levado a cabo polo fabricante, nun cálculo efectuado a partir de valores medios coñecidos ou efectivos dos ingredientes utilizados ou en cálculos a partir de datos xeralmente establecidos e aceptados.

Como se expresarán os valores?

O valor enerxético e todos os nutrientes (obrigatorios e voluntarios) que se declaren deberán expresarse por 100 g ou por 100 ml. As vitaminas e os minerais terán que incluír ademais a porcentaxe dos valores de referencia de nutrientes (VRN) por 100 g ou 100 ml.

Os fabricantes tamén poderán indicar a porcentaxe das inxestións de referencia (IR) tanto do valor enerxético como dos nutrientes que son obrigatorios (mesmo se os repiten noutro lugar do envase). Nestes casos, incluirase por 100 g ou 100 ml e por ración.

Así, cando se inclúa a información sobre as inxestións de referencia (IR), deberá incluírse esta mención: “Inxestión de referencia dun adulto medio (8400 kJ/2000 kcal)”. As inxestións de referencia diaria son: 8400 kJ ou 2000 kcal de enerxía, 70 g de graxas totais, 20 g de ácidos graxos saturados, 260 g de hidratos de carbono, 90 g de azucres, 50 g de proteínas e 6 g de sal.

Será posible engadir o dato por ración?

Expresar os nutrientes por porción ou unidade de consumo será voluntario. Poderá facerse co valor enerxético, as graxas, as graxas saturadas, os azucres e o sal.

Se se inclúe, deberán cumprirse unhas condicións: que o consumidor recoñeza facilmente a porción ou unidade de consumo (por exemplo, un lisco ou rebanada, medio envase, cada barrita, etc.), que se cuantifique na etiquetaxe e que se indique o número de porcións ou unidades de consumo contidas no envase.

Cómo deben presentarse os datos?

Os nutrientes que deban declararse de forma obrigatoria e voluntaria deberán incluírse no mesmo campo visual. Tamén deberán presentarse nun formato claro e cunha orde concreta: primeiro o valor enerxético e logo as graxas, as graxas saturadas, os hidratos de carbono, os azucres, as proteínas, o sal, e as vitaminas e os minerais.

Os nutrientes de declaración obrigatoria deberán presentarse nunha táboa e só se permite un formato lineal nos envases reducidos.

Ademais, o valor enerxético e a cantidade de nutrientes poderán expresarse mediante formas ou símbolos gráficos, ademais de mediante textos ou números, a condición de que se cumpran estes requisitos:

Que se baseen en estudos rigorosos e válidos cientificamente sobre os consumidores e que non induzan a engano ao consumidor.
Que o seu desenvolvemento sexa o resultado da consulta dun amplo abano dos grupos traballadores.
Que estean destinadas a facilitar a comprensión do consumidor sobre a contribución ou a importancia dun alimento en relación coa achega enerxética e de nutrientes dunha dieta.
Que estean apoiadas por probas científicas válidas que demostren que o consumidor medio comprende tales formas de expresión e presentación.
Que, no caso doutras formas de expresión, estean baseadas nas inxestións de referencia harmonizadas ou, a falta delas, en ditames científicos xeralmente aceptados sobre inxestións de enerxía ou nutrientes.
Que sexan obxectivas e non discriminatorias.
Que a súa aplicación non supoña obstáculos á libre circulación de mercadorías.

Se o valor enerxético ou as cantidades de nutrientes son insignificantes (próximas a cero), en lugar de indicar a información sobre eses elementos poderase poñer: “contén cantidades insignificantes de…”.

Infoga