Rinite alérxica estacional

A batalla do pole

Coñecida como febre do feo ou polinose, a rinite alérxica estacional afecta ao 10-20% da poboación cada primavera
1 Marzo de 2007

A batalla do pole

/imgs/20070301/img.salud.01.jpg A primavera é tempo de alerxias, e delas a raíña é a rinite alérxica estacional, denominada tamén febre do feo ou polinose. Padécena preto dun 10% dos nenos e do 10 ao 20% dos adolescentes. Aínda que diminúe nas idades adultas, estímase que está afectada dun 10 a un 20% da poboación. Non só é a enfermidade alérxica máis frecuente, senón que está entre os dez primeiros motivos de consulta médica, o que supón un importante impacto económico e un empeoramento da calidade de vida dos afectados.

/imgs/20070301/img.salud.02.jpg O noso sistema inmunolóxico encárgase de fabricar as defensas contra substancias externas. O sistema inmunolóxico fabrica anticorpos, que son os encargados de neutralizar os alérxenos que nos invaden. Pero en persoas cunha predisposición especial, desencadéanse violentas reaccións, que no caso da rinite alérxica, se localizan principalmente na mucosa nasal cando entran en contacto co alérxeno suspendido no aire. Libérase histamina e outras substancias que provocan inflamación e produción de líquido nos condutos nasais e que pode estenderse a seos paranasais, ollos e pálpebras.

Perenne ou de tempada

Hai dous tipos de rinite alérxica:

  • a estacional ou de tempada. Aparece nas épocas de polinización (en España, maio e xuño) e que adoita depender tamén da pluviosidade. Así, canto máis chovera en marzo e abril, máis polinización se dá. Por riba dos 1.500 metros de altura, a polinización é escasa. As manifestacións clínicas da rinite empeoran cos anticiclóns e melloran coas borrascas. A súa estacionalidade varía en función do alérxeno e da zona xeográfica.
  • a perenne ou permanente. Dáse durante todo o ano, xeralmente producida polos ácaros do po, os epitelios (caspa, pelo e plumas) e excrecións (ouriños e excrementos) dos animais domésticos, mofos, e alérxenos ocupacionais, que se xeran no lugar de traballo.

Aviso da asma

Os síntomas que produce a rinite, que ademais é un factor de risco de asma, son:

  • Prurito (comechón) nasal que pode producirse tamén en ollos, padal, gorxa.
  • Rinorrea acuosa, esbirros en salvas.
  • Conxestión e obstrución nasal.

Tamén poden acompañar estes outros síntomas:

  • Tose irritativa, respiración sibilante (con pitos no peito).
  • Respiración bucal.
  • Ronquidos, hipersomnia.
  • Astenia, mal rendemento escolar.
  • Infeccións frecuentes de oído.

Confusións con rinite non alérxica

O diagnóstico da rinite alérxica baséase fundamentalmente na sintomatoloxía típica, a súa estacionalidade, antecedentes familiares de alerxia, de dermatite atópica, e probas específicas de alerxia. A máis habitual é a técnica do prick-test. Consiste en poñer en contacto a derme co alérxeno a través dunha picada moi superficial. Se se é alérxico prodúcese unha reacción inflamatoria local.

O establecemento do diagnóstico correcto é fundamental non só para o tratamento específico, senón tamén porque hai outras rinites non alérxicas, bastante frecuentes, que poden ocasionar síntomas similares. Hai ademais outro tipo de rinites inflamatorias, como a eosinofílica, a neutrofílica, a hipertrófica, a mastocitaria, a atrófica ou ocena, e a infecciosa, que teñen síntomas distintos das anteriores e por suposto tratamentos específicos para cada tipo.

Educación do paciente, fundamental

/imgs/20070301/img.salud.03.jpg O tratamento da rinite alérxica susténtase en tres piares: evitar o alérxeno, inmunoterapia e farmacoterapia.

Evitar o alérxeno

Nas épocas de polinización (na actualidade, cóntase con información sobre o índice de polinización na atmosfera) convén:

  • Pechar ventás.
  • Ter os portelos pechados no coche.
  • Reducir ao mínimo as actividades ao aire libre, especialmente a primeira hora da mañá (das 5.00 a 10.00 horas hai unha emisión alta de pole) e pola noite (de 17.00 a 22.00 hai un descenso do pole suspendido no ambiente polo arrefriamento do aire).
  • Non colgar a roupa ao aire libre para secala, xa que o pole deposítase e acumúlase nela.
  • En caso de utilizar aire acondicionado, hai que limpar os filtros moi a miúdo, xa que neles se retén e acumula o pole.
  • Se a causa de alerxia son epitelios e/ou excrementos animais, polo xeral mascotas domésticas, o modo máis eficaz de evitala é simplemente non téndoas na casa. Se iso non é posible, é aconsellable bañar a miúdo o animal, cepillalo con asiduidade fóra da casa, procurar que durma sempre no mesmo sitio, no seu cesto, e non en calquera lugar da casa, limpar axiña os seus excrementos, non utilizar alfombras, porque é difícil extraer delas pelos, caspa… Por suposto, todos estes coidados débeos facer un familiar, un amigo, pero non un alérxico.
  • Os mofos de interiores medran nas áreas húmidas da casa, polo tanto hai que evitar humidades e ventilar a casa a miúdo.
  • Se se localizan focos de humidade é precisa unha limpeza con deterxente e un pouco de lixivia e un bo secado poden axudar a eliminalos.
  • No caso dos ácaros, animais microscópicos que se atopan por toda a casa, especialmente en zonas onde se acumulan as células mortas (caspa) dos humanos, hai que eliminar os elementos que favorezan o seu depósito: alfombras, colchóns de pluma e la (substituílos por fibra sintética e forralos con fundas antialérxenos), exceso de mobles e estantes cheos de libros, así como todo elemento que poida acumular po, xa que neste van os ácaros.
  • Manter o nivel de humidade da casa por baixo do 50%.

Inmunoterapia

/imgs/20070301/img.salud.04.jpg Amais de evitar o alérxeno, a inmunoterapia é actualmente a única terapia que pode alterar o curso natural da rinite alérxica e, sobre todo, impedir o desenvolvemento posterior da asma. A inmunoterapia debe iniciarse en fases temperás da enfermidade e na actualidade dispóñense de preparados, amais dos clásicos que se administran por vía subcutánea, que permiten a inmunoterapia sublingual e a intranasal.

Farmacoterapia

Os preparados inhalados teñen a vantaxe de poder liberar altas concentracións na mucosa nasal, evitando así os efectos sistémicos. Hai unha extensa farmacopea destinada a inhibir e neutralizar a histamina e a combater a inflamación.

  • Os anti-H1, inhibidores da histamina, son efectivos coa rinite alérxica estacional, e non tanto coa perenne.
  • Os corticoides tópicos ou de acción local son moi eficaces para mellorar a obstrución nasal, a rinorrea, o esbirro e a comechón, e úsanse na rinite estacional severa e na perenne. Pódense utilizar tamén en nenos, agás o acetónido de triamcinolona e a beclometasona, pola posibilidade de atrasos do crecemento. Nos nenos hai que evitar o uso de desconxestivos nasais e os corticoides por vía sistémica.
  • O cromogligato, estabilizador de membrana, pola súa seguridade, ten aplicación en embarazadas e nenos.
  • Os desconxestionantes e vasoconstrictores usados máis de 4-5 días poden producir rinite medicamentosa e efecto de “rebote”. Os desconxestionantes orais como a efedrina, pseudoefedrina, fenilpropanolamina, se ben non teñen efecto rebote, si producen insomnio, irritabilidade, taquicardia e subas de presión arterial.
  • No tratamento da rinite alérxica hai medicamentos prometedores: os inhibidores de mediadores lipídicos, os anticorpos anti-IgE, os anticorpos monoclonais, inhibidores das kinasas…