Haurrak eta eguzkitako betaurrekoak: zorroztu begiak!
Larruazala ez ezik, begiak ere zigortzen ditu eguzkiak, eta horiek ere babestu beharra dago. Begientzat, eguzkitako betaurrekoak erabiltzen dira, baina ez du edozerk balio: iragazkiak eduki behar dituzte izpi ultramoreei aurre egiteko. Hori dela eta, Optikoen-Optometristen Elkargoen Kontseilu Nagusiak (ICGCOO) ohartarazi du oso arriskutsua dela haurrei jostailuzko betaurrekoak jartzea eta txiki-txikitatik komeni dela begien osasuna zaintzea.
Eguzkitako betaurrekoak hautatzeko orduan, funtsezkoa da izpi ultramoreak geldiarazten dituztenak aukeratzea. Begien osasuna babesteko, iragazkia dutenak erosi behar dira, optika batean, eta, batez ere, saihestu egin behar dira jostailuzkoak eta homologatu gabe daudenak.
Lente homologatu gabeen arriskua
Eguzkitako betaurrekoak jostailuzkoak badira edo homologatu gabe badaude, horien lenteek edo leiarrek ez dute bermatzen %100eko babesa, eta kalte sendaezinak eragin ditzakete ikusmenean: konjuntibitisa, keratitisa eta gisako lesio larriak edo erredurak (horiek antzematen direnerako, begiak kalte handia jasan izan du). Haurrengan oinazea eragiten dute, fotofobia eta gorritu egiten dituzte begiak, eta luzera, arazo larriagoak eragin ditzakete kornean eta erretinan.
Horretaz gain, luzera, azkartu egiten dute begiak zahartzeko prozesua, eta horrek hainbat kalte ekar ditzake: kataratak (munduan itsutasun itzulgarri gehien eragiten duen gaitza), adinak eragindako makula-endekatzea (DMAE) eta pterigion esaten zaiona (kornea gainean ehun bat hazten da modu ezohikoan, minberatu egiten ditu begiak eta gorputz arrotz bat dagoelako irudipena izaten da).
Begi argiko haurrek dute arrisku gehien
Haurrek zenbat eta adin txikiagoa izan, orduan eta babes premia handiagoa izaten dute haien begiek, eta are gehiago kolore argikoak badira. Haurren begiak ahulagoak dira helduenak baino, hainbat arrazoirengatik: urtebete egin aurretik, haurren kristalinoak -iragazki gisa jokatzen du- oztopo gutxi jartzen die eguzki-izpiei, eta erretinara sartzen dira UVA izpien %90 eta UVB izpien %50. Era berean, haurren begi-ninia luzaroago egoten da zabalduta helduena baino, eta begien pigmentazioa -babes-hesi gisa jokatzen du- ilundu egiten da denborarekin. Hori dela eta, kalkuluek diotenez, 18 urte egin aurretik xurgatzen ditu pertsonak bizi osoan jasoko dituen izpi ultramoreen %50. Haurren begiek, beraz, hasiera-hasieratik behar dute babesa: bisera bat edo kapelatxo bat jar dakieke haurtxoei eguzkiak ez diezaien zuzenean begietan eman, itzal-emaile bat kotxetxoan eta betaurrekoak behin oinez hasten direnean. Haur txiki-txikientzat ere badira betaurrekoak. Eguzkitako kremen babes-faktorea larruazalarentzat bezala, betaurrekoen iragazkia ere ezinbestekoa da begientzat.
Iragazkia, ezinbestekoa beti
Eguzkitako betaurrekoen kristalek iragazki bat eduki behar dute beti erradiazio kaltegarriak saihesteko. Iragazki horiek CE etiketarekin markatuta ageri dira, eta zenbaki bidez sailkatzen dira:
- 0 iragazkia: leiar argi-argiek izaten dute; erradiazioaren %0-19 xurgatzen ditu iragazki horrek, eta eraikinen barnealdeetan edo zeru lainotuekin erabiltzekoa da.
- 1 iragazkia: kolore apur bat daukaten leiarrek edo lenteek izaten dute; eguzki-erradiazioen %20-56 xurgatzen ditu, eta eguzki-argi arin samarrarekin erabiltzeko da egokia.
- 2 iragazkia: kolore gehixeago duten betaurrekoek izaten dute; izpi ultramoreen %57-81 xurgatzen ditu, eta eguzki-argiak erdi mailako indarra duenean erabiltzekoa da.
- 3 iragazkia: leiar oso koloreztatuek edo ilunek izaten dute; erradiazioen %82-92 xurgatzen ditu, eta egun oso eguzkitsu eta argitsuetan erabiltzekoa da, hondartzan edo mendian.
- 4 iragazkia: leiar oso ilunek izaten dute; erradiazioen %96 xurgatzen ditu, eta muturreko argitasun-baldintzetan erabiltzekoa da (eskiatzen eta goi mendian).
Kolore bat jarduera bakoitzerako
Betaurrekoen kristalaren koloreak ez du babesten eguzki-izpietatik -iragazkiak egiten du lan hori-, baina kolore batekoak edo bestekoak hautatzeak badu bere garrantzia, alderdi estetikoa gorabehera:
- Grisak ia ez du aldatzen koloreen pertzepzioa, egokia da argitasun gorabeheratsua dagoen leku eta giroetan erabiltzeko (gidatzeko, adibidez), eta leiarra oso iluna bada, murriztu egiten du kontrastea.
- Anbarrak eta marroiak ere ez dituzte askorik aldatzen koloreak, eta oso egokiak dira argia eta itzala dauden lekuetarako, aire zabalean kirola egiteko, kataratak dituzten pertsonentzat eta kirurgia errefaktiboa egin dietenentzat.
- Berdeak distortsionatzen ditu gehien kolore naturalak, baina egokia da uretako eta neguko kirolak egiteko.
- Horiak areagotu egiten du kontrastea eta aurrez aurre dugunaren sakontasuna, egokia da iluntzean edo behe-lainoarekin gidatzeko, mugimendu azkarreko kiroletarako (tenisa, adibidez) eta erretinako eritasunak eta ikusmen apala dutenentzat.
- Haurrak babestu egin behar dira, haien ikusmen-sistema garatzen ari delako eta ahulagoa delako.
- Kristala ilunagoa izateak ez du esan nahi gehiago babesten duela izpi ultramoreetatik; iragazkia hartu behar da kontuan. Kristala iluna bada, baina iragazkirik gabea, zabaldu egiten du begi-ninia, eta erradiazio kaltegarri gehiago sartzen dira ondorioz.
- Eguzkitarako, hobe da ez erabiltzea jostailuzko betaurrekorik edo homologatua ez dagoenik.
- Eguzkitako betaurrekoek handiak izan behar dute, eta txikiak badira, anatomikoak; begiei itsatsita geratu behar dute, ongi egokituak aurpegiko gorabeheretan -sekula ez tarte batekin-, eta ez dute utzi behar argia pasa dadin.
- Saltoki baimenduetan soilik bilatu behar dira betaurreko homologatuak.
- Azaldu optikoari-optometristari zer behar dugun, eta hark emango dizkigu aholku egokiak.
Iturria: Iñaki Elias, Euskadiko Optikoen Elkargoko presidentea eta Optikoen-Optometristen Elkargoen Kontseilu Nagusiko dekano-ordea.