Os cambios que chegan para os próximos xubilados

Os cambios que chegan para os próximos xubilados

Nos próximos meses poden concretarse reformas que afectarán ás cotizacións e á posta en marcha de novos instrumentos de aforro.

As pensións e as sucesivas novidades ou propostas levan meses acaparando titulares nos medios de comunicación. É comprensible, xa que as enquisas do Centro de Investigacións Sociolóxicas (CIS) recollen que é unha das cuestións que máis lles preocupa aos españois. Aos máis novos, se chegarán a cobrala, e a quen teñen á vista posta no retiro, de que importe será.

En España hai 8,9 millóns de pensionistas. Todos eles cobrarán este ano máis que en 2021. Esa mellora derívase da nova fórmula para calcular a revalorización e que busca garantir que os xubilados non perden poder adquisitivo. Segundo o novo mecanismo, a contía das pensións contributivas en 2022 será un 2,5% máis alta, é dicir, o IPC medio dos últimos 12 meses calculado en decembro. Ademais, se algún ano esa taxa resulta negativa, o estipulado é non aplicar rebaixa. En canto ás pensións mínimas e ás non contributivas, é dicir, as destinadas a aqueles cidadáns que non cotizasen nunca ou os 15 anos mínimos para alcanzar as prestacións, a subida este ano é do 3%.

Así é o cálculo da pensión

Outro asunto é a contía das pensións de quen se xubilan a partir de agora. Para calcular o importe tómase en conta o número de anos traballados, a base de cotización e, ademais, a situación familiar, por exemplo, se ten cónxuxe ao seu cargo. Pódese consultar unha estimación da pensión que terá dentro duns anos no portal electrónico A túa Seguridade Social (tu.seg-social.gob.es), pero hai cambios en marcha, polo que a simulación pode que non sexa moi certeira.

Tal e como se acordou hai unha década, 2022 é o primeiro exercicio no que se tomarán en conta as cotizacións dos últimos 25 anos traballados para facer o cómputo da prestación. É dicir, 12 meses máis que en 2021 e 10 anos máis que en 2012, cando arrincou unha reforma que foi incrementando progresivamente o período que serve de base. Esa modificación fai que en moitos casos a contía da prestación vaia ser algo máis baixa que ata agora. Os expertos explican que o normal é que o soldo dunha persoa aumente ao longo da súa vida laboral, de maneira que se calculamos a media do cotizado nos últimos 15 anos será maior que se facemos a estimación sobre 25 anos. No entanto, esa non é unha regra fixa, xa que ao longo da nosa vida laboral podemos ter períodos de desemprego ou rebaixa no salario na fase final, que farían beneficiosa a ampliación do tempo de cálculo.

É máis, os 25 anos vixentes hoxe poderían aumentar se se cumpre coa reclamación de Bruxelas de alongar aínda máis o período de cómputo. De feito, “a tendencia é considerar toda a vida laboral para o cálculo da pensión de xubilación da Seguridade Social”, apunta o economista Carlos Herrera, membro do Comité de Servizos de EFPA, a asociación española de asesores e planificadores financeiros. Outro posible cambio que se barallaba ao peche desta edición era un aumento na porcentaxe que achegan empregados e empregadores para mellorar as bases de cotización.

A idade pesa na contía

É posible que quen estea xa pensando na súa xubilación teña na cabeza os 65 anos como a idade na que habitualmente un pode deixar de traballar, pero non é exactamente así. Desde 2013 e ata 2027, estanse aplicando cambios que afectan progresivamente á idade na que podemos acceder ao retiro e en que condicións. De feito, a idade ordinaria para xubilarse en 2022 cobrando o 100% da mensualidade que nos corresponda son os 66 anos e dous meses. É dicir, dous meses máis que en 2021. Nesa mesma proporción irá aumentando ata poñernos nos 67 anos en 2027.

Tamén podemos xubilarnos antes desa idade, en concreto a partir dos 65 anos, pero teriamos que ter cotizados máis de 37 anos e seis meses. Iso en 2022, porque en 2027 só poderán facelo quen acumulen non menos de 38 anos e medio cotizados, segundo a progresión prevista.

As contas da xubilación anticipada

Independentemente de se se pode un xubilar con 65 anos, cumprindo o período mínimo cotizado, ou con 67 e dous meses, se non o alcanza, o acceso á xubilación pódese adiantar dous exercicios se a decisión é voluntaria –xubilación anticipada– ou catro anos no caso de que sexa consecuencia dunha reestruturación laboral decidida pola empresa ou se se está no paro –prexubilación ou xubilación forzosa–. Iso si, hai que ser consciente de que a súa pensión sufrirá un recorte.

Cada trimestre anticipado ten unha penalización que a día de hoxe varía, segundo os anos cotizados, entre un 1,5% e un 1,875%, se é unha xubilación forzosa, e entre o 1,625 e o 2%, se é unha xubilación anticipada voluntariamente. Ese recorte aplícase sobre a base reguladora que utiliza a Seguridade Social para estimar a pensión, e que ten que ver co noso último soldo. Pero, que ocorre se tras esas penalizacións o resultado segue sendo superior á pensión máxima? Aplícase un segundo recorte do 0,5% por trimestre adiantado, que significa un 2% anual. É dicir, adiantar o retiro para quen cobran soldos altos ten un custo relativo menor que para as nóminas máis pequenas, que poden sufrir un recorte de ata o 8% anual.

Esta situación eméndase nunha nova normativa que, no peche desta edición, aínda se estaba tramitando. De saír adiante, a diferenza sería importante, xa que o coeficiente redutor aplicarase directamente sobre a pensión, non xa sobre a base reguladora. Trátase dunha das varias medidas que se barallan para desincentivar a xubilación anticipada, en paralelo á posta en marcha de estímulos para prolongar as carreiras profesionais. En calquera caso, estas reformas non se empezarían a aplicar ata 2024.

Nestes momentos de cambios normativos, o experto de EFPA recomenda que os cálculos da data máis conveniente para acceder ao retiro e estimar a pensión pública o realice un xestor administrativo experto en tramitar expedientes de xubilación á Seguridade Social.

Ademais, en determinadas profesións é posible xubilarse antes, ata con 52 anos en certos casos. Esa opción existe para quen desempeñan funcións de “natureza excepcionalmente penosa, perigosa, tóxica ou insalubre e acusen elevados índices de morbilidade ou mortalidade”, segundo recolle a lexislación. Entre estes colectivos están os traballadores da minaría ou o ferrocarril, o persoal de voo, profesionais taurinos, bombeiros, artistas, membros de forzas e corpos de seguridade (Policía Nacional e Garda Civil, Ertzaintza, policías locais)… Cada colectivo ten unhas penalizacións diferentes no importe da pensión por acceder ao retiro antes de tempo.

Viabilidade do sistema

Axentes sociais e políticos levan anos deseñando reformas que poidan asegurar a viabilidade do sistema de pensións vixente, que do mesmo xeito que noutros países da nosa contorna se basea en tres alicerces: a pensión pública, a previsión a través da empresa e o aforro logrado individualmente.

O que nos diferencia dos modelos doutros países é a proporción na que se reparten eses tres eixes. Dentro da Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económicos (OCDE), España é un dos membros cunha taxa de substitución máis alta, o que significa que a pensión pública supón o 72,3% do último soldo cobrado, mentres que a media dos outros países non chega ao 50%. En paralelo, o aforro privado, individual ou colectivo, mantense en taxas moi baixas e non se incentiva que se fagan achegas desde que se inicia a actividade laboral, como ocorre noutros países.

Noutros estados esa proporción é totalmente diferente e o groso do diñeiro que se cobra unha vez xubilado provén dos aforros acumulados como traballadores –coas achegas do noso empregador e as propias– e/ou de xeito individual, mediante plans de pensións privados.

Na maioría de países a pensión pública, derivada de cotizacións ou impostos, só cobre as necesidades básicas. Para recompoñer o equilibrio de forzas entre os tres alicerces, actualmente están en trámite novas reformas que buscan, entre outras cuestións e non sen polémica, reforzar a utilización de plans de pensións colectivos vinculados ás empresas, tamén coñecidos como plans de emprego. Esta práctica xa está bastante estendida no País Vasco, onde o 55% dos traballadores participan dalgún programa deste tipo, basicamente en Entidades de Previsión Social Voluntaria (EPSV), segundo datos do Ministerio de Inclusión, Seguridade Social e Migracións. No resto de España, en cambio, a media é do 31%. O obxectivo agora é facilitarlles o acceso sobre todo aos traballadores de pemes e a autónomos a este tipo de aforro e poder así complementar unhas pensións públicas que se auguran cada vez un pouco menos avultadas.

Que pasa cos autónomos? 

A diferenza dun asalariado que coñece con exactitude o que cobrará cada ano, a gran maioría de autónomos vive con incerteza respecto dos ingresos que terá. Esa é a explicación de que, segundo cálculos da Asociación de Traballadores Autónomos (ATA), o 86% dos traballadores por conta propia en España cotizasen en 2019 pola base mínima, o que significa que cobrarán tamén a pensión mínima. Pero o certo é que, a diferenza dos empregados, os autónomos deciden por canto queren cotizar á Seguridade Social e, xa que logo, teñen a posibilidade de cambiar a súa base de contribución ata catro veces ao ano e xerar así o dereito a unha pensión de xubilación de maior contía. O que moitos non saben é que só poden cambiala libremente ata os 47 anos de idade, xa que posteriormente hai restricións.

Son útiles os produtos para completar o subsidio?

Boa parte dos españois cre que a pensión pública que cobrarán non será suficiente para manter o seu nivel de vida. Ata hai quen pensa que dentro dunhas décadas non teremos esa asignación. Isto último é pouco probable, pero que a contía das pensións será menor que a actual ten moitas probabilidades de ser certo, dados os últimos cambios introducidos para calcular o importe. Por iso é polo que os expertos levan tempo recomendando aforrar de forma privada para que cando chegue o retiro poidamos complementar a renda pública co gardado ao longo dos anos precedentes.

Segundo o VII Barómetro do Aforro do Observatorio Inverco, o 86% de quen aforran en España ten contratado un depósito a prazo, a pesar de que as súas rendibilidades actuais son mínimas, mentres que os plans de pensións son o segundo produto máis utilizado, polo 54% dos aforradores. O certo é que os plans individuais, comercializados por bancos e aseguradoras, e as Entidades de Previsión Social Voluntaria (EPSV) individuais, promovidas por entidades financeiras, foron durante as últimas décadas o instrumento ideal para aforrar de cara á xubilación. Con todo, recentes modificacións cuestionaron a utilidade das primeiras.

Cambios nos plans de pensións

As modificacións que lles afectan aos plans de pensións refírense ao máximo de diñeiro que se pode aforrar nestes instrumentos. Ata 2020 o tope xeral eran 8.000 euros ao ano. Con todo, xa en 2021 rebaixouse a 2.000 e son 1.500 en 2022. A rebaixa das achegas é importante por varias razóns. A primeira, porque canto menos poidamos aforrar ao ano, menos teremos acumulado. E a segunda, porque ese recorte afecta de cheo á desgravación fiscal que implican os plans de pensións, que consiste en que as achegas realizadas ese ano serven para rebaixar a base impoñible do IRPF. É dicir, que á hora de facer a declaración da renda calcúlanse os impostos sobre menos diñeiro.

No caso das EPSV, as achegas individuais chegan ata os 5.000 euros. Máis cousas que hai que ter en conta se queremos aforrar nun plan de pensións ou EPSV. A primeira é que non hai garantía sobre o diñeiro: o mesmo os investimentos van ben e obtemos unha boa rendibilidade, que nos topamos cunha caída brusca da Bolsa e podemos perdelo ata todo. Antes eran comúns un tipo de plans que garantían unha rendibilidade mínima, pero o actual escenario de tipos de xuro próximos a cero non permite ofrecelos.

Outra cuestión importante é que non podemos sacar o diñeiro acumulado cando queiramos. Trátase de aforrar para a xubilación, entón o ideal é que o diñeiro estea investido canto máis tempo mellor para ter máis posibilidades de acumular ganancias. Con esa formulación, só se pode rescatar o aforro cando un se xubila ou pasados polo menos 10 anos desde que o subscribiu (esta norma entrará en vigor en 2025 para os plans, pero nas EPSV sempre estivo permitido).

Tamén se contempla que en caso de enfermidade grave, desemprego ou invalidez se poida acceder ao aforro. E se o titular falece antes? Serán os seus herdeiros ou a persoa designada quen o faga. Ademais, hai que saber que se non o convencen os resultados obtidos ou cre que serán mellores as estratexias doutro banco, ten absoluta liberdade para mover o seu diñeiro entre distintos plans de pensións sempre que queira e sen que lle cobren máis gastos que as comisións mensuais que ten cada produto.

Outros produtos

As aseguradoras ofrecen outros instrumentos concibidos para complementar a pensión como poden ser os Plans de Previsión Asegurados (PPA) –ligados a un tipo de xuro que se revisa cada tres meses–, os Plans Individuais de Aforro Sistemático (PIAS) –ofrecen máis liquidez e vantaxe fiscal só se se cobran en forma de renda vitalicia– ou os Unit linked –seguros ligados a fondos de investimento–. Tamén os fondos de investimento son apropiados para un aforro a longo prazo, como debe ser o da xubilación.