"Non se pode agardar que os nenos teñan hábitos saudables se o seu ámbito os empurra na dirección contraria"

Un de cada tres nenos padece sobrepeso ou obesidade. A noticia esperanzadora é que a prevalencia da obesidade parece estabilizarse. Se comparamos os datos de 2006 e 2012 da Enquisa Nacional de Saúde, vemos que se mantén estable ou que diminúe lixeiramente. Con todo, a prevalencia podería estar aumentando nos grupos socioeconómicos máis desfavorecidos. De todos os xeitos, a realidade é que as cifras seguen a ser inaceptablemente altas e non podemos asegurar que non vaian repuntar nun futuro. Por tanto, lonxe de caer no conformismo, debemos manter a alerta e actuar decididamente para reverter a actual situación.

Si. Xa sabiamos que a prevalencia da obesidade é maior nas clases sociais máis desfavorecidas. O que observamos agora é que a tendencia positiva de estabilización é máis favorable nas clases sociais máis favorecidas. Os menores que proceden de clases sociais baixas benefícianse menos desta tendencia polos seus condicionantes socioeconómicos. Por tanto, a brecha social en obesidade infantil podería estar aumentando aínda máis.

Os hábitos alimentarios dependen moito das influencias externas; os condicionantes ambientais e socioeconómicos determinan o que un come e bebe e tamén a práctica de exercicio físico. Podes dicirlle a un neno que coma froita, pero dificilmente o fará se ve vinte anuncios ao día que o animan a comer outro tipo de produtos, se atopa no seu colexio unha máquina expendedora de alimentos cun valor nutricional pobre ou se os seus pais non a comen habitualmente. Non se pode agardar que os nenos teñan hábitos saudables se o seu ámbito os empurra na dirección contraria.

A obesidade infantil é o gran reto sanitario do futuro, é unha bomba de reloxería. Os estudos de seguimento mostran que os nenos con obesidade teñen unha elevada probabilidade de converterse en adultos obesos. Isto aumenta o risco de diabetes e enfermidades cardiovasculares, que son a primeira causa de mortalidade, pero tamén incrementa os problemas ortopédicos e algúns tipos de cancros. Algunhas estimacións indican que, na próxima xeración, a esperanza de vida dos nosos fillos podería ser menor que a nosa.

Hai varias cousas que deberiamos facer e non facemos. A primeira, mellorar a regulación da publicidade de alimentos dirixida aos nenos. Esta é unha prioridade absoluta. En España, o código PAOS regula as técnicas de mercadotecnia que se utilizan cos nenos. Impide, por exemplo, que se usen personaxes famosos para promover alimentos altamente enerxéticos e pobres en nutrientes. No entanto, non limita o tipo de produtos que se pode anunciar. O código PAOS non reduce a exposición dos menores á publicidade destes produtos. Ademais, na televisión só afecta os menores de 12 anos, mentres que noutros países chega ata os 16 ou 18 anos. A ferramenta que temos, por tanto, é insuficiente.

Deberíase atender de forma máis decidida o ámbito escolar e prohibir que haxa máquinas expendendoras ou, polo menos, esixir que eses alimentos cumpran cuns mínimos estándares de calidade nutricional. En España, en 2010, desenvolveuse un conxunto de recomendacións para a oferta alimentaria dos comedores escolares e do ámbito escolar. Pero non deixan de ser iso, recomendacións. Por tanto, non hai ninguén responsable de vixiar se estas se están cumprindo ou non, nin de obrigar a que se cumpran. E hai outras iniciativas que conviría impulsar.

É necesario mellorar a información nutricional dos produtos, ofrecerlles aos consumidores unha etiquetaxe de fácil lectura e comprensión. Habería que pensar en subsidios para produtos saudables e políticas activas para fomentar a práctica de actividade física. E ambas as cousas deberían estar orientadas, sobre todo, ás persoas con menos recursos. E, por suposto, necesítanse campañas de mercadotecnia social sostidas no tempo para promover hábitos de vida saudables. Houbo campañas moi boas, como “Esperta, almorza, come san e móvete!”, desenvolvida no marco da estratexia Naves, que duraron apenas uns meses. Era un anuncio estupendo, pero de só uns vinte segundos. Fronte a iso, os nenos están expostos a uns vinte anuncios diarios de produtos alimentarios e bebidas, dos cales o 70 % son altamente enerxéticos e pobres en nutrientes.

Á falta de recursos. Basta comparar o que se inviste en educación en hábitos nutricionais saudables a menores co investimento das compañías en publicidade de produtos altamente procesados, pobres en nutrientes e ricos en graxas e azucres. A diferenza é abismal: mentres o investimento en educación saudable se mide en unidades ou en decenas de millóns de euros, o investimento en publicidade de produtos procesados, altamente enerxéticos e pobres en nutrientes, mídese en centenas ou miles de millóns de euros.