José María Ordovás: investigador e profesor de nutrición e xenética

"Entender o noso epixenoma, que define en parte cando e como se expresan os nosos xenes, pódenos levar lonxe na prevención do cancro"

1 Setembro de 2016
Img entrevista 2 listado 327

É verdade que quen está predisposto a padecer un cancro terao igual, máis alá do que coma?

Paréceme unha opinión fatalista e sen base científica. O termo “predisposición” non é sinónimo de “determinismo”. É certo que uns estamos máis predispostos que outros a padecer cancro, principalmente pola nosa xenética. Pero a expresión da enfermidade ou cando se chega a expresar depende do que facemos no día a día, do tipo de estrés físico, ambiental e mesmo psicolóxico que nos acompaña.

Entón, o cancro é cuestión de xenética ou de alimentación?

Non é nin unha cousa nin outra, senón as dúas. Existe unha carga xenética maior ou menor, á que lle engadimos a carga da nosa alimentación, entre outros factores, ata que chega o momento en que xa non se pode manter o equilibrio metabólico.

Hai alimentos que axuden a previlo?

Existe unha gran variedade de alimentos para previr, ou polo menos atrasar, a aparición dos numerosos tipos de cancro. Algúns, como os vexetais, as froitas, os legumes e os produtos pouco procesados tamén son aplicables á maior parte das enfermidades crónicas relacionadas co envellecemento, como as cardiovasculares ou a diabetes. Algúns produtos de consumo habitual, como o café, tiveron os seus movementos a favor ou en contra dependendo do momento histórico. Con todo, o abuso de calquera alimento pensando que “máis vai ser mellor” non funciona, como se demostrou repetidamente na investigación científica de calidade. Incluso os antioxidantes, que se consideran parte dunha dieta anticanceríxena, poden volverse en contra de nós se se consomen en exceso. O veleno está na dose.

Existe unha dieta para curar o cancro?

A alimentación é un dos factores que inflúen sobre a nosa saúde e, aínda que é moi importante, definitivamente non é o único. Unha vez que a enfermidade aparece, a alimentación por si soa poida que non sexa suficiente para “curar”. Debemos ter en conta que non hai “un cancro” senón múltiples formas; unhas teñen un compoñente xenético máis importante que outras. Polo tanto, non falamos dun “talle único”, senón dunhas recomendacións alimentarias máis personalizadas de acordo co xenoma do individuo.

Como pode axudar a nutrixenómica a facer fronte ao cancro?

No que se refire á nutrixenómica e o cancro, estamos a falar dun futuro prometedor máis que dunha realidade actual. A nutrixenómica progresou máis noutras áreas, como a obesidade ou as enfermidades cardiovasculares.

Que avances suxiren as investigacións?

No futuro haberá máis integración de coñecemento para chegar a entender con maior profundidade os diferentes compoñentes que definen o risco. A xenética e a alimentación son só pezas do quebracabezas. A epixenética é moi importante para todas estas enfermidades e, ademais, pensamos que é modificable, o que non ocorre co xenoma. Entender o noso epixenoma, que é a información no noso xenoma e que define en parte cando e como se expresan os nosos xenes, pódenos levar moi lonxe na prevención e a terapia do cancro e das outras enfermidades.

Que decisións alimentarias están na nosa man para mellorar a nosa saúde?

Hai que manter un equilibrio calórico, é dicir, consumir a cantidade de enerxía que necesitamos en termos do noso estilo de vida. Outra recomendación típica é que os pratos sexan “coloridos”, que haxa variedade de vexetais e de froitas. Tamén hai que minimizar os alimentos altamente procesados, que poderían conter eses compostos potencialmente indutores dos procesos asociados cos cancros. Por último, non crer o moito que se escribe acerca de alimentos “milagre”.

É posible cometer erros nutricionais “sen querer” cando se está facendo quimioterapia ou radioterapia?

A alimentación é moi importante como coadxuvante a estes tratamentos, pero pódense cometer erros se se pensa, como algúns suxiren, que se poden abandonar e substituílos por “alimentos máxicos”. Unha maneira de evitar os erros é consultar a dietistas-nutricionistas.

Na internet vense artigos, entrevistas, mesmo libros que aseguran curar o cancro coa dieta. Que opina sobre iso?

É moi penoso que se engane as persoas nun momento tan vulnerable da súa vida. Coñecemos autores de libros que inventaron a súa enfermidade e a súa curación co único motivo da fama e o diñeiro. A maior satisfacción que pode existir para o profesional da saúde é a curación do paciente. Para iso poñerá todos os medios que o medicamento lle proporciona dunha maneira sólida, recoñecida e efectiva. Non pode utilizar métodos que non fosen referendados de maneira científica. Os milagres, lamentablemente, non existen.