Pan: o secundario insubstituíble

A inxestión de pan é necesaria na dieta cotiá, aínda que non convén abusar deste alimento polo sal que contén
1 Xuño de 2010
Img alimentacion2 listado

Pan: o secundario insubstituíble

O pan, composto de fariña, auga e sal, é quizais o alimento universal por excelencia, non entende de clases sociais e apenas hai zonas no planeta nas que, dun ou doutro xeito, non se consuma, se ben o costume que temos aquí de acompañar calquera comida con pan é un hábito dietético que distingue a nosa cultura occidental respecto doutras. Agora ben, aínda que o pan é un alimento saudable e necesario na nosa dieta, convén consumilo con moderación. E non porque engorde, que non o fai, senón polo sal que contén. O consumo de pan é responsable de case unha quinta parte do sal que inxerimos acotío. Segundo datos recollidos pola Axencia Española de Seguridade Alimentaria e Nutrición (AESAN), en España a principal fonte dietética de sodio na poboación adulta é o pan, que achega o 19% do total inxerido, seguido do xamón curado, dos embutidos e dos friames.

O pan é menos salgado

O pan que comemos hoxe é un 25% menos salgado ca o de antano. O Ministerio de Sanidade e mais o sector da panadería subscribiron no 2005 un acordo para rebaixar o contido en sal deste produto. O obxectivo era reducir progresivamente a proporción de sal utilizado na elaboración do pan e mellorar así os hábitos alimentarios da poboación xeral, especialmente os da poboación infantil. Propúxose pasar do 2,2% de sal do pan daquela ata o 1,8%, o que equivale a 18 gramos de sal (cloruro sódico) por quilo de fariña. Esta diminución progresiva realizouse ao longo de catro anos (2005-2009), a razón dunha redución dun 0,1% de sal por ano, para ir acadando aos poucos unha adaptación gradual do gusto dos consumidores a un pan menos salgado, sen percibiren practicamente o cambio. Chegada a hora de avaliar os resultados, o balance é positivo: alcanzouse o obxectivo e ata se superou, xa que o pan de hoxe emprega só 16,3 gramos de sal por quilo de fariña. Cen gramos de pan conteñen hoxe uns 490 mg de sodio, fronte aos 650 mg que contiña a mesma cantidade de pan de hai aínda ben poucos anos.

Pan de molde: non todos conteñen a mesma cantidade de sal

Dende hai varias décadas o pan fresco comparte espazo na paneira dos fogares co pan de molde, moi demandado polos nenos pola súa agradable textura e sabor. Pero, é o pan de molde menos saudable ca o pan común? A resposta ofreceuna a finais do ano pasado unha análise comparativa de EROSKI CONSUMER na que se analizaron mostras de pan de molde branco e de pan de molde integral: os pans de molde conteñen máis graxa ca o pan común (entre o 2% e o 6% de graxa, segundo as marcas, fronte ao 1,5% do pan tradicional) , pero non achegan máis calorías (235 a 275 calorías cada cen gramos o de molde e 250 cal/100 g o fresco). Agora ben, mentres que algunhas marcas utilizan aceite de oliva, outras empregan aceite hidroxenado ou parcialmente hidroxenado, co que a saturación da graxa é maior. E é que importa tanto a cantidade de graxa do alimento como o seu perfil lipídico ou relación entre ácidos graxos saturados e insaturados: canto maior sexa a proporción de saturados, a graxa é menos saudable. O contido en sodio dos pans de molde vai dos 500 mg/100 g ata os 710 mg/100 g, segundo as marcas, cando o pan de barra ten só 490 mg/100 g de sodio. Ademais, os pans de molde empregan numerosos aditivos (todos autorizados) dos que o pan fresco carece. En resumo: para un consumo frecuente é máis saudable o pan de barra ca o de molde.

O pan engorda?

O pan é involuntario protagonista dun dos tópicos máis erróneos arredor da nutrición, o que dá por feito que engorda máis ca a maioría dos alimentos. Enfróntase así a unha inmerecida sona, a de ser un dos causantes do aumento de peso que conduce á obesidade ou, na súa versión menos problemática, a unha figura pouco estilizada. Non pode dicirse que unha das características do pan sexa a súa grande achega calorífica. O pan só non engorda, o seu consumo achega enerxía en cantidade relevante pero, coméndoo con tino, non é causa do aumento de peso. Non obstante, o pan como soporte de marmelada, salsas, embutidos, patés… si engorda, pero máis polos alimentos que acompaña que por si mesmo. Cen gramos de pan achegan 250 calorías, pero engordan menos ca 35 gramos de manteiga ou de margarina ou ca un bolo, que tamén proporcionan unhas 250 calorías.

O motivo é que a graxa dos alimentos se acumula máis doadamente no noso corpo ca os hidratos de carbono complexos, imprescindibles na alimentación e moi abundantes nos farináceos. No caso do pan, o seu principal compoñente é precisamente un de eles, o amidón. De aí que suprimir o pan coa intención de adelgazar (como propoñen algunhas dietas milagre) pode producir o efecto contrario, xa que a súa ausencia na nosa alimentación podería conducir ao aumento da proporción de calorías procedentes das graxas e das proteínas e se produciría un desequilibrio, amais de que se gañaría peso. O máis conveniente é acompañar cada comida con pan, pois máis da metade da enerxía que precisamos debe proceder de alimentos ricos en hidratos de carbono.

Canto pan podemos comer?

A cantidade de pan que unha persoa debe comer dentro dunha dieta equilibrada está condicionada polo consumo doutros produtos que achegan hidratos de carbono complexos (cereais, cereais integrais, arroz, pasta e patacas). A Guía de Alimentación Saudable, editada pola Sociedade Española de Nutrición Comunitaria (SENC), establece que a suma de todos eles debe estar entre catro e seis porcións diarias (unha porción de arroz ou de pasta equivale a 60-80 gramos (peso en cru e neto); unha de pan a 40-60 gramos e unha de patacas a 150-200 gramos).

Pan para todos os gustos

O mercado sofre unha verdadeira revolución do pan. Hai máis variedade ca nunca, dende o clásico pan branco ata o que contén máis de sete cereais e froitos secos. Velaquí os máis habituais e mais as súas propiedades nutricionais:


  • Integral, pseudointegral ou de farelo, de centeo oud outros cereais:
    o pan elaborado con verdadeira fariña integral achega máis vitaminas e minerais ca o branco, xa que se emprega fariña producida a partir do gran de cereal completo, non sendo a tona externa. Se se ven fragmentos enteiros de farelo, se cadra é porque se lle engadiron artificialmente á fariña branca ou refinada para producir pan de farelo ou pan pseudointegral (que se vende habitualmente nas panadarías). Este pan achega máis fibra ca o branco, pero similar cantidade do resto de nutrientes. O pan de centeo é máis compacto ca o de trigo, xa que o centeo contén menos glute e a súa masa non atrapa tanto gas ao fermentar, polo que queda menos esponxoso. Estes tipos de pan son recomendables para quen sofre estrinximento, diabete, problemas de colesterol ou para quen segue dietas de adelgazamento (a fibra facilita o tránsito intestinal, reduce a velocidade de absorción dos azucres, contribúe a reducir as taxas de colesterol en sangue e atrasa o tempo de baleirado do estómago, polo que diminúe a sensación de fame entre horas).

  • Pan branco:
    faise con fariña branca e hai unha gran variedade de tipos, como a bola, o molete, a barra ou a baguette.

  • Pan torrado ou torradas:
    o valor nutritivo é semellante ao do pan de barra, aínda que ten maior densidade nutritiva, xa que contén menos auga. Unha rebanda de pan de dous dedos de grosor (20 gramos) pódese cambiar por dúas torradas (15 gramos) sen que varíe o valor nutritivo e enerxético, salvo para certas variedades comerciais con máis graxa.

  • Pan de molde:
    similar en achega calorífica ao pan de barra, ten máis graxa. Para o consumo cotián, mellor o de sempre, a bola ou a barra.

  • Pan sen sal:
    non se engade sal na elaboración. Indicado para quen segue unha dieta baixa en sodio.

  • Pan sen glute (de millo):
    elaborado con fariña de millo que, ao igual ca o arroz, non contén glute. O glute atópase no gran do trigo, na avea, na cebada, no centeo e no triticale (híbrido de trigo e centeo). Quen padece celiaquía non tolera o glute e só pode consumir este tipo de pan.

  • Pan non levedado ou sen fermentar (pan ácimo):
    é o máis sinxelo de producir. A masa é compacta e a súa dixestión resulta máis lenta. Destacan o chapati (tortas finas, típicas da India), as tortas de millo centroamericanas e os matzot ou pans ácimos que os xudeus toman durante a Pascua. A maioría dos cristiáns toma tamén pan non levedado na comuñón.