Volta ás aulas despois dos 50

Moitos pisan as aulas por primeira vez, outros póñense de novo ante os libros e hainos que compiten cos seus fillos, ou cos seus netos, por ver quen quita mellores notas. Todos pasaron a cincuentena, a maioría son xubilados, e ao contrario que para os mozos, o título é para eles o de menos, móveos a curiosidade e as ganas de superarse e de aprender. Case ningún foi á universidade cando lle tocaba por idade (só o 5″8% da poboación española maior de 55 anos alcanzou este nivel de estudos, segundo o Instituto Nacional de Estatística), pero na actualidade medio cento de universidades españolas, públicas e privadas, acollen nas súas aulas uns 23.000 alumnos, segundo datos do Imserso, nos cursos correspondentes aos programas académicos para maiores de 55 anos que se imparten en toda España, e que empezaron timidamente a súa andaina na década dos noventa. Nos últimos anos o crecemento da oferta e da demanda destes cursos foi en aumento e todo fai pensar que este novo tipo de educación universitaria irá a máis nas próximas décadas pola conxunción de tres factores: a diminución de estudantes universitarios por mor do descenso da natalidade, o envellecemento da poboación e a puxanza da chamada “formación ao longo da vida” .

Segundo datos do Proxecto AEPUMA (Análise e avaliación das ensinanzas universitarias para persoas maiores en España e Europa), elaborado pola Universidade de Alacant, o alumnado que acode a estas aulas é moi diverso, aínda que relativamente novo, xa que a idade da maioría dos estudantes se sitúa entre os 55 e 64 anos (55%). Na súa maioría son mulleres -un 64″5%- aínda que hai algunhas comunidades autónomas como Baleares onde o 78% deles son homes, mentres que noutras comunidades como Madrid, País Vasco e Alacant a participación masculina supera o 40%.

O requisito de acceso máis xeneralizado é o da idade; superar os 55 anos é condición necesaria para o 58% dos programas. Noutros (32%), redúcese aos 50, e noutros, os menos, a idade de acceso sitúase nos 60 anos. Varios programas establecen outros requisitos de acceso, como estar xubilado ou non desempeñar ningún traballo remunerado. Polo que respecta aos contidos, os relacionados coas humanidades e coas ciencias sociais destacan sobre o resto (54″78%). En segunda posición están as ciencias da saúde (11″84) e á cola os idiomas (2″24%).

Obxectivos e beneficios

Divulgan, amplían e actualizan o coñecemento da cultura entre as persoas maiores.
Ofrécelles coñecementos e habilidades para adaptárense aos cambios sociais e tecnolóxicos, ao tempo que reciben información que lles permite tomar decisións, cultivar novos valores, dispor de criterios diferentes na visión dos temas e desenvolverse nunha sociedade tan cambiante coma a actual.
Ofrecen un marco para as relacións interxeracionais que, noutros contextos, foron difíciles.
Promoven un mellor coñecemento do contorno para que obteñan un maior proveito das posibilidades de lecer (culturais, físicas, intelectuais) que lles ofrece a sociedade.
Melloran a calidade de vida das persoas maiores a través do coñecemento e das relacións que se establecen no ámbito universitario.
Axúdanlles aos maiores a manter a vitalidade física e mental, sobre todo en idades avanzadas, ademais de ser unha forma de reactivar a convivencia e as relacións sociais e persoais.
Contribúen ao proceso de adaptación continua do adulto maior aos cambios tan acelerados que caracterizan a nosa época.
Moitos dos contidos dos programas teñen unha clara orientación preventiva e potenciadora dos hábitos e estilos de vida saudables.

Máis de tres décadas de experiencia

A primeira universidade de maiores data de 1973 e creouse en Toulouse (Francia). Esta variante da educación superior intenta darlle resposta á “Declaración Mundial sobre a Educación Superior no Século XXI”, da UNESCO, que expuña a necesidade de que a educación superior debía abrirse aos educandos adultos de xeito flexible, aberto e creativo. Nesta liña inscríbese tamén o “Informe Delors” (1989), que avogaba por unha educación permanente, sen límites de espazo ou idade, que dese resposta a unha profunda necesidade de cultura e de actualización duns adultos que agora gozan dunha maior lonxevidade á que lle desexan tirar o máximo aproveitamento.

No noso país, esta acción formativa ampárase no establecido pola Lei orgánica de universidades (LOU) no seu Título Preliminar, artigo 1, apartado d), que considera que é misión da universidade a difusión do coñecemento e da cultura a través da extensión universitaria e da formación ao longo de toda a vida, e no Título VI, artigo 34.3, que sinala que as universidades poderán establecer ensinanzas conducentes á obtención de diplomas e títulos propios, así como ensinanzas de formación ao longo de toda a vida.

Polo único pracer de estudar

Baixo o nome de aulas para maiores, aulas da experiencia ou universidade dos maiores, entre outras denominacións, os programas confeccionados para os alumnos senior teñen unhas características moi especiais. A primeira diferenza con outro tipo de estudos é que para acceder a estas “aulas” non se esixe ningunha titulación nin requisito académico previo, aínda que nalgunhas universidades o candidato debe superar unha proba de selección ou unha entrevista. A iniciativa está aberta a calquera persoa con inquietudes e desexos de abrirse a novas vivencias, tanto humanas coma universitarias.

En canto aos seus obxectivos, estes non son a consecución dunha titulación oficial nin a incorporación ao mercado laboral. O seu enfoque oriéntase ao enriquecemento persoal, a cultivar a mente, propiciar a reflexión sobre a cultura e os valores, fomentar o desenvolvemento da persoa nas súas dimensións individual e social, incentivar as relacións interxeracionais ou facilitarlles aos maiores novos coñecementos para se poderen desenvolver nunha sociedade tan cambiante coma a actual.

Polo que respecta aos contidos, a súa estrutura difire bastante dos programas de calquera carreira universitaria, xa que cada centro conta co seu propio plan de estudos, coas súas materias troncais, obrigatorias e optativas. De calquera xeito, case todos eles teñen en conta materias semellantes, como historia, ciencia, medio natural, arte, xeografía, literatura, filosofía, novas tecnoloxías, nutrición, idiomas ou economía. Na maioría dos cursos, a formación compleméntase con visitas culturais, asistencia a foros, audicións musicais, obras teatrais e actividades deportivas.

Razóns que xustifican os programas universitarios para maiores

A sociedade actual está en débeda coas persoas que non tiveron posibilidades de estudar na súa mocidade.
Cómpre darlles resposta aos sectores da poboación que non desexan un título profesional senón acceder a un tipo de formación permanente que contribúa ao seu desenvolvemento persoal.
Débese conseguir unha sociedade máis culta, crítica e participativa.
Debido ao envellecemento da poboación, especialmente relevante no caso español, as persoas maiores de máis de 50 anos desempeñarán nos próximos anos un papel fundamental nas estruturas económicas e de financiamento.
Débese fomentar o desenvolvemento de actividades de formación científica e cultural que favorezan o encontro e o intercambio xeracional.

Diploma sen exame

Os programas adoitan ter, en termos xerais, unha duración de 3 a 5 anos, e están destinados a persoas maiores de 55 anos, pero hai excepcións, como as da Universidade de Maiores “José Saramago”, a Universidade San Pablo CEU e a Universidade Pública de Navarra, que establecen a idade de admisión a partir dos 50 anos. O prezo da matrícula por cada curso completo varía moito entre as distintas universidades, así, asistir ás clases que oferta a Universidade de Estremadura só custa 52″23 euros, 62″28 euros o matrimonio, mentres que a matrícula da Vniversitas Senioribvs da San Pablo CEU supera os 1.000 euros. As clases adoitan comezar no mes de outubro e rematar en xuño, e a información sobre elas pódese obter nas propias universidades, as de toda a vida. Durante o curso as clases teóricas altérnanse coa realización dalgún tipo de traballo ou actividade complementaria. En canto á duración dos cursos, a variedade tamén é ampla, pero abundan os programas de 45 créditos -a razón de 15 por curso (150 horas)- aínda que hai universidades, como a Nau Gran de Valencia e a “José Saramago” que superan as 600 horas lectivas. Ao finalizar os estudos, sen exames polo medio, (abonda con asistir á clase, asistencia que se adoita demostrar mediante a sinatura) os alumnos obteñen un diploma, iso si, puramente acreditativo.

Se quere vivir a experiencia universitaria aos 50, debe saber que?

Para acudir a estes cursos abonda con ter tempo libre e ilusión.
Polo xeral, o aspirante a alumno debe estar xubilado ou ser ama de casa.
Xeralmente non se esixe titulación previa.
Moitos dos cursos están subvencionados.
O debate, a participación e o compañeirismo son os trazos de personalidade destes cursos.
Non se fan exames.
Para aprobar abonda con asistir polo menos ao 80% das clases.
Non son títulos homologados.
Os programas inclúen visitas turísticas, excursións, obradoiros (debuxo, teatro, etc.).
As preinscricións adoitan comezar en xuño/xullo.
As clases comezan en outubro e rematan en xuño.

A oferta de aulas universitarias para maiores, por comunidades

/imgs/20070901/birrete.gifAndalucía
Aragón
Castela-A Mancha
Castela e León
Cataluña
C. Valenciana
Extremadura
Galicia
Illas Canarias
Illas Baleares
A Rioxa
Madrid
Murcia
Navarra
País Vasco

Volta ás aulas despois dos 50