Enquisadas 1700 persoas para avaliar os hábitos alimentarios e as características dietéticas da poboación con relación á súa saúde

Só un 11 % dos enquisados cambia a súa dieta por enfermidades crónicas

  • Quen modifica os seus hábitos alimentarios para mellorar a súa saúde adoita reducir a súa inxestión de sal e de alimentos ricos en graxas
  • Un 29 % dos entrevistados sofre unha enfermidade crónica, as máis comúns están relacionadas con niveis altos de tensión arterial e de colesterol
1 Febreiro de 2015
Img tema de portada listado 138

Só un 11 % dos enquisados cambia a súa dieta por enfermidades crónicas

Como é a nosa alimentación? Tomamos decisións alimentarias correctas? Ou, pola contra, poñemos en risco a nosa saúde porque eliximos mal? A pesar da súa importancia, os hábitos dietéticos e o estado nutricional da poboación xeral aínda son unha incógnita. Aínda que se realizaron variados estudos sobre o tema, ningún inclúe a información suficiente para crear un mapa fiable e representativo que axude a debuxar un panorama real sobre este asunto.

A Fundación EROSKI, preocupada por este asunto, decidiu elaborar unha investigación completa sobre este tema cos máximos estándares de calidade e apoio posibles. É por isto polo que encargou o Estudo Nutricional da Poboación Española (ENPE), dirixido polo Dr. Javier Aranceta, presidente do Comité Científico da Sociedade Española de Nutrición Comunitaria (SENC), profesor asociado de Nutrición Comunitaria na Universidade de Navarra e vicepresidente da Academia Española de Nutrición (AEN) e impulsado pola Fundación EROSKI. Esta investigación ten como finalidade avaliar, dunha maneira exhaustiva, os hábitos alimentarios, as técnicas culinarias, o estado ponderal e outros determinantes da situación nutricional nunha mostra representativa da poboación española.

Este traballo iniciouse en setembro de 2013 coa previsión de enquisar a un total de 6800 individuos en todo o territorio nacional (400 por comunidade autónoma). Aínda que o traballo global aínda non rematou, na actualidade xa é posible realizar un avance dos resultados obtidos cos datos proporcionados por 1700 persoas de todo o país.

Alimentación e saúde

Os problemas de saúde crónicos están moi relacionados co patrón de alimentación. Nos países desenvolvidos, as enfermidades crónicas supoñen a primeira causa de morte e discapacidade. A Organización Mundial da Saúde (OMS) estima que, en 2015, dos 64 millóns de persoas que se prevé que falezan, 41 millóns morrerán por unha doenza deste tipo. Pola súa banda, en España, as enfermidades crónicas están detrás de oito de cada dez consultas en atención primaria e de seis de cada dez ingresos hospitalarios. Tamén son a primeira causa de gasto sanitario no noso país e supoñen dúas terceiras partes do total.

Segundo o Estudo ENPE, un 29 % dos entrevistados padece algunha enfermidade crónica. Neste sentido, os problemas crónicos de saúde máis prevalentes son os relacionados coa tensión arterial e co colesterol en niveis superiores aos valores considerados normais (ambas as doenzas manifestan padecelas arredor do 10 % dos enquisados).

En concreto, un 12 % das mulleres e un 9 % dos homes declaran ter niveis de tensión arterial elevada. No caso da hipercolesterolemia, esta doenza afecta o 9 % das mulleres e o 10 % dos homes.

Por grupos de idade, un 31 % da poboación entrevistada por encima dos 65 anos ten niveis altos de tensión arterial e un 27 % padece hipercolesterolemia. Ademais, un 13 % presenta diabetes e un 12 % problemas cardíacos.

É moi común que as persoas que padecen un problema de saúde modifiquen o seu patrón de alimentación como parte do tratamento ou para previr problemas asociados. Así, segundo o Estudo ENPE, apenas o 11 % dos enquisados afirman cambiar os seus hábitos alimentarios debido a problemas de saúde. As mulleres modifican a súa dieta en maior medida que os homes. Tamén os maiores de 65 anos.

E que cambios son eses? Tendo en conta que a variación dos hábitos nutricionais vai en consonancia cos problemas de saúde máis prevalentes (tensión arterial alta e colesterol alto), a maior parte das persoas asegura que reduce a súa inxestión de sal. Tamén existe unha alta porcentaxe de enquisados que modificaron o contido en graxa da súa dieta a partir da redución do consumo de alimentos ricos en graxas ou da redución da inxestión de graxa animal. Tamén é frecuente diminuír os alimentos ricos en azucre e a cantidade de alimentos consumidos en xeral.

Cantas comidas facemos? Como comemos?

Tres comidas ao día

Na actualidade, a alimentación é un tema fundamental que está na fala da xente. E non só entre a poboación e a comunidade científica, tamén é un tema ao que se recorre con especial frecuencia nos medios de comunicación. Nas últimas décadas, cada avance, cada descubrimento e cada paso que se dá nas ciencias da alimentación e da nutrición revela a importancia que ten levar unha alimentación adecuada como unha das mellores vías de promoción da saúde e do benestar físico e emocional.

Unha das principais recomendacións dos nutricionistas para seguir unha alimentación saudable é distribuír as inxestións do día en 5 tomas. O obxectivo é conseguir que o corpo conte, durante toda a xornada, coa enerxía suficiente para afrontar a actividade diaria. Tamén facilita a dixestión e evita as enchentes ao chegar ao xantar ou á cea con moito apetito.

No entanto, segundo ENPE, a pesar deste consello, os enquisados continúan distribuíndo as súas inxestións diarias en tres comidas principais: o almorzo, a xantar e a cea. Só o 33 % realiza a diario o xantar de media mañá e outro 37 % tamén merenda todas as tardes.

Así, o almorzo merece especial atención. A súa importancia radica en que achega os nutrientes e a enerxía que o organismo require ao espertar. Despois de 10 ou 12 horas de xaxún, o corpo necesita “gasolina” para realizar ben as actividades diarias.

No estudo, o 90 % dos enquisados aseguraron almorzar todos os días, pero un 10 % indica que non leva a cabo esta rutina (deles, o 2 % admite que nunca toma nada cando se levanta).

Por etapas de idade, obsérvanse diferenzas importantes. Entre os menores, mentres o 94 % dos máis pequenos (de 3 a 8 anos) almorzan todos os días, esta proporción descende ata o 89 % cando pertencen ao período de 9 a 18 anos. Tamén se perciben diferenzas na idade adulta: un 88 % dos entrevistados de entre 19 e 64 anos almorzan a diario, unha proporción que aumenta ata o 98 % cando son maiores de 65 anos.

Porén, existen determinados factores que inflúen nas condutas alimentarias da poboación, entre os que convén salientar os elementos xeográficos, socioculturais e económicos. A dispoñibilidade dun determinado alimento circunscrito a unha rexión facilita a tradición no seu consumo; por exemplo, en rexións costeiras o consumo de peixe será máis frecuente ca nas do interior. Tamén as particularidades do clima, a orografía ou o tipo de terra, entre outros, son elementos que condicionan a dispoñibilidade de alimentos concretos nunha determinada rexión e, por tanto, o seu consumo.

Do mesmo xeito, aspectos relixiosos e culturais promoveron desde hai anos distintos hábitos alimentarios; así, a prohibición dalgúns produtos por parte de determinadas crenzas, a súa forma de preparación, presentación ou horarios establecen unha serie de criterios que definen os costumes dun grupo.

As formas de comer

A duración da comida, comer acompañado ou non, o carácter desta compañía, o ámbito máis ou menos ruidoso, comer mentres se ve a televisión, a presentación da comida no prato e, en xeral, a contorna condicionan a forma de comer e a saúde do comensal a longo prazo. O Estudo ENPE tamén analizou algún destes aspectos. En concreto, a duración, a compañía e as actividades que se realizan mentres se come.

En primeiro lugar, un 49 % das persoas entrevistadas tardan habitualmente menos de 10 minutos en almorzar. Outro 40 % alonga este período ata os 20 minutos. Á comida dedícaselle máis tempo. A un 47 % lévalle entre 20 e 30 minutos e a un 20 % entre 30 e 45 minutos. Porén, a cea dura menos. Ao 35 % ocúpalle entre 10 e 20 minutos e ao 42 % entre 20 e 30 minutos. Todos estes tempos alónganse lixeiramente durante a fin de semana.

En segundo lugar, o almorzo é a comida do día que acostuma a realizarse só. En concreto, o 41 % dos enquisados así o aseguraron. Porén, durante a fin de semana adoita acompañar a familia (no 31 % dos casos). Tanto a comida como a cea realízanse máis frecuentemente en familia (asegúrao o 37 % dos enquisados e o 45 %, en respectivos momentos). Por suposto, durante as fins de semana, este costume aumenta.

Por último, consultáronse os individuos entrevistados acerca dos seus hábitos na mesa. A maioría afirma que, mentres almorza, come ou cea acostuma a ver a televisión (o 43 % no almorzo e arredor do 65 % na comida e na cea) e tamén adoita conversar cos seus acompañantes (o 40 % no almorzo e arredor do 52 % na comida e na cea). Tamén existe o hábito de escoitar a radio durante o almorzo en aproximadamente o 10 % das persoas enquisadas.

Quen son?

Do total dos 1700 individuos entrevistados, o 57 % son mulleres. Por grupos de idade, o 71 % ten entre 19 e 64 anos, o 17 % ten 65 anos e máis e o resto son menores de idade (un 8 % entre 9 e 18 anos e un 4 % entre 3 e 8 anos). Ambas as variables, sexo e idade, son representativas da poboación española.

Residencia de la sagrada familia

Ademais, o 51 % dos entrevistados teñen estudos medios ou superiores, o 32 % conta cunha educación obrigatoria e outro 17 % non completou primaria, EXB ou o graduado escolar. En materia laboral, é destacable que o 26 % non teña traballo. Con todo, o 67 % estuda ou traballa e, destes, o 18 % dedícase aos labores domésticos ou é coidador, o 14 % é profesional ou empregado estable, o 11 % é traballador manual cualificado e o 7 % non cualificado, o 8 % é autónomo, o 1 % traballa no negocio familiar e, por último, un 8 % é estudante. Pola súa banda, outro 7 % é pensionista.

Por último, en canto ao tipo de fogar, só un 10 % vive só. O 37 % faino co seu cónxuxe ou coa súa parella e o 51 % con familiares (o 26 % con fillos, o 16 % con pais e o 9 % con irmáns). O resto, un 2 %, convive con outras persoas que non son familia nin parella.

Sabemos o que comemos?

O dereito a saber non sempre se practica

Indicar na etiqueta o contido nutricional dos alimentos cobra cada vez máis importancia. E é que o consumidor ten dereito a saber que conteñen os alimentos que compra, unha información que lle permite realizar eleccións alimentarias correctas e seguir unha dieta saudable e equilibrada, segundo o Consello Europeo de Información sobre Alimentación (Eufic).

No Estudo ENPE, só o 36 % dos enquisados manifesta ler sempre ou case sempre a etiqueta nutricional dos alimentos e das bebidas. Os participantes da investigación revisan con maior frecuencia outros aspectos da etiquetaxe e, máis concretamente, a data de caducidade (faino o 80 %). No entanto, é menos habitual revisar a información gráfica sobre a achega nutricional por cada ración (só o fai un 13 %) ou o semáforo nutricional (o 11 %).

Por último, o 56 % dos enquisados afirman entender sempre ou case sempre a información facilitada na etiquetaxe.

Información é poder

A alimentación e a nutrición xeran dúbidas no día a día. Segundo o Estudo ENPE, o médico é o profesional a quen se recorre con maior frecuencia para resolver esas inquietudes. Así o asegura o 36 % dos enquisados que se dirixe a este profesional sempre ou case sempre con ese fin. Tamén se adoita consultar con enfermeiros (o 12 %) e con dietistas (o 11 %). Por outra banda, o 24 % pregúntalles a familiares e o 12 % a amigos sempre ou case sempre.

En canto aos medios de comunicación, internet destaca como fonte de información habitual para o 16 % dos entrevistados, as revistas para o 15 % (o 41 % acceden a este medio de forma ocasional) e a televisión para o 12 %.

O que se acostuma a consultar é o tipo de alimentación destinada a solucionar e a mellorar problemas de saúde e tamén a alimentación para nenos. Tamén se busca información sobre dietas de adelgazamento.