O RECREO XA NON É O QUE ERA

O CRECENTE INTERESE POLA VIDA TRANSFORMOU O PICOTEO DE MEDIA MAÑÁ DOS NENOS FRONTE AOS BOCADILLOS E ZUMES DO PASADO, GAÑAN TERREO OS SÁNDWICHES INTEGRAIS E A FROITA. ANALIZAMOS QUE TEÑEN DE BO E DE MALO AS MERENDAS DE ONTE E DE HOXE.
1 Abril de 2019
Img tema de portada listado 291

O RECREO XA NON É O QUE ERA

Forma parte da rutina matinal de todos os nenos en idade escolar: almorzar, vestirse, preparar a mochila e introducir nela unha merenda para consumir no recreo. A escena vénse repetindo desde sempre, aínda que con ingredientes distintos: como reflexo dun interese da sociedade cada vez maior pola alimentación saudable, o aperitivo de media mañá cambiou nos últimos anos. Con todo, os nenos de hoxe non están tan sans como esa concienciación polo benestar podería suxerir. Segundo o Estudo Nutricional e de Hábitos Alimentarios da Poboación Española (ENPE), impulsado en 2015 pola Fundación Eroski, a taxa de obesidade dos menores de 6 a 9 anos incrementouse nun 22,8 % desde o 2000. O dato ponnos á cabeza de Europa, só por detrás de Chipre.

UNHA MIRADA AO PASADO.

Os aperitivos do pasado eran, en xeral, menos procesados. Andrea Marqués, nutricionista e experta en Dietética e Gastronomía explícao así: “Algúns dos produtos de antes non tiñan tantos aditivos nin conservantes. Isto pódese ver nos pans conxelados que se comercializan na actualidade. Por outra banda, os bocadillos podían incluír recheos menos saudables, como embutidos, aínda que algúns destes eran máis sans que outros, coma o xamón “.

Na actualidade, hai familias moi comprometidas cunha adecuada alimentación dos seus fillos, pero outros non tanto, ou non dispoñen de suficiente información. Hoxe en día existen moitas opcións, e familias preocupadas polo que lle dan ao seu fillo unha peza de froita, froitos secos nunha friameira pequena ou medio sándwich integral cun pouco xamón. Pero logo está o polo oposto, aqueles que recorren aos ultraprocesados. “Esta é a loita que temos os nutricionistas. Pais que lles dan aos nenos paquetes de galletas con moitísimo azucre, bolaría industrial con graxas saturadas e zumes con azucre engadido”, describe a experta.

En décadas pasadas dábaselle prioridade á comida caseira. “Hoxe, aínda que os produtos ultraprocesados están sometidos ao marco da seguridade alimentaria, incorporan unha serie de compostos químicos que ás veces, se se consomen en exceso, poden actuar como indutores endócrinos ou alterar o metabolismo e, se hai unha acumulación, poden ser prexudiciais para o organismo. Deberiamos evitar os ultraprocesados sempre que poidamos”, aconsella Marqués.

UN BOCADO NECESARIO.

A comida do recreo supón, como mínimo, o 10 % da achega calórica diaria. Por máis que nos últimos anos se estea cuestionando a idoneidade de facer cinco comidas ao día, que os nenos piquen algo a media mañá é mellor ca que se non o fan. “En xornadas que poden empezar ás oito ou nove da mañá e que se prolongan ata a hora para comer, si que é necesario, sobre todo en nenos que almorzan mal na casa”, advirte Andrea Marqués. Agora ben, tamén é preciso que esa opción matinal sexa o máis saudable posible. Algunhas alternativas apoiadas polos nutricionistas son as seguintes: se o menor non almorzou ben, sería conveniente darlle unha peza de froita para que teña a achega necesaria de vitaminas; mellor fresca que en zume, para non engadir máis azucre.

Outra opción é meterlle na mochila un puñado de froitos secos, que conteñen graxas saudables e omega 3, e veñen moi ben para a actividade cerebral. Incluso se pode incluír un pequeno lácteo ou, se sabemos que o neno ten apetito, medio sándwich de pan integral recheo dun pouco xamón curado ou xamón cocido, ou de media lata de atún que lle proporcione proteínas de calidade. En cambio, conviría evitar chourizo, salchichón e outros embutidos con exceso de graxa.

Postos a planificar unha merenda saudable, sería boa idea intentar conxugalo cos menús diarios do comedor escolar. Elabórense en cociñas propias ou en empresas externas, están suxeitos a uns férreos estándares de calidade que fomentan a inclusión de froitas e verduras e limitan a presenza de fritos, precociñados ou derivados cárnicos, como salchichas ou hamburguesas. A nutricionista cita algúns exemplos de como combinar os pratos da comida co aperitivo do recreo: “Se o neno vai comer un arroz con peixe e non vai inxerir verdura, deberiamos incidir máis en que ese día leve froita. A xornada na que non vaia consumir proteína animal porque ten legumes de prato único, debería levar algo máis de proteína a media mañá. Tamén podemos fixarnos na sobremesa do menú: cando sexa froita, levarlles iogur, e viceversa”.

QUEN CONTROLA A ALIMENTACIÓN DOS NENOS NO COLEXIO?

Os menús que ofrecen os comedores escolares están controlados polas autoridades. As comunidades autónomas publicaron regulamentos con directrices para que a alimentación do alumnado sexa sa e equilibrada. Existe tamén un documento de consenso de alimentación na contorna escolar, aprobado polo Consello Interterritorial de Saúde en 2012, e adoptado por varias comunidades. A responsabilidade do que inxiran os nenos no recreo, con todo, recae exclusivamente nas familias. Neste sentido, son varias as iniciativas para formar os protegonitores, desde o Proxecto Educativo para Potenciar a Alimentación Sa (PEPAS), que se iniciou en 2015 na Rioja, á Guía de alimentación saludable en la escuela, publicada pola Junta de Andalucía.

Educando en hábitos saudables.

É razoable albergar a sospeita de que afastar os nenos dun xantar pouco saudable fará que se enchan de zumes e lambetadas fóra do centro escolar. Pero demostrouse que non é así. En 2009, investigadores estadounidenses convenceron ao alumnado de tres colexios para que deixasen de consumir bocadillos e refrescos, mentres que non lle deron directriz ningunha ao alumnado doutros tres colexios. Como revelan os resultados publicados en Health Education and Behaiour, ao remate do experimento, o alumnado a quen se lle retiraron os aperitivos menos recomendables admitiu que non tivera un consumo compensatorio destes no fogar.

Unha merenda sa educa o neno nos hábitos saudables e afai o seu sentido do gusto a comidas que lle axudan a coidar o seu organismo. “Sabemos que aos nenos lles custa comer certos alimentos e aceptan mellor outros. Iso hai que telo en conta “, di Juana María González Prada, dietista-nutricionista. “O apetito está relacionado con saber identificar o alimento, que che guste velo, a textura… A comida ten que estar rica. Co sentido do gusto nácese, pero tamén se educa”, conclúe.

Estes hábitos inflúen directamente na taxa de sobrepeso e obesidade infantil. É responsabilidade das familias que os nenos leven unha alimentación saudable, pero nas casas onde se come mal, os menores comen mal. “En xeral, os nenos que proceden de fogares onde se consome moitos alimentos ultraprocesados, van levar ao colexio bolaría industrial ou galletas, e van ter taxas de obesidade máis altas”, explica Andrea Marqués. É de esperar que a tendencia contraria, a duns pais cada vez máis informados e preocupados pola vida sa, termine impoñéndose. Máis aínda en España, onde o apego á dieta mediterránea debería garantir unha alimentación sa e equilibrada.

CINCO APERITIVOS DE MENOS DE 120 CALORÍAS

A nutricionista Andrea Marqués proporciona cinco opcións baixas en calorías. Poderían combinarse dúas ou tres delas para conseguir unha media mañá saudable de menos de 200 calorías:

  1. Seis ou oito tomates cereixa: 20 Kcal.
  2. Dúas mandarinas: 80 Kcal.
  3. Dúas porcións de chocolate negro (70 % de cacao ou máis): 92 Kcal.
  4. Un puñado de améndoas ou noces: 120 Kcal.
  5. Un iogur natural: 73 Kcal

COMO MELLORAR Os APERITIVOS CLÁSICOS

Moitos destes xantares acompañaron os nenos durante décadas, con todo, non sempre son a opción máis recomendable. Propoñémosche cinco alternativas saudables.

  • Bocadillo de mortadela. Esta opción ten un alto contido en graxas saturadas (precursoras de colesterol) e en calorías (266 Kcal/100 g de mortadela).

    GettyImages 174893591

  • Medio sándwich vexetal con pan integral. Esta variedade proporciónanos micronutrientes (vitaminas e minerales) e fibra, que perderiamos co pan branco.

    GettyImages 484129676

  • Bolaría industrial. Contén gran cantidade de graxas saturadas e azucres. A maioría destes produtos posúen unha media de 450 calorías por 100 g, e poden chegar ás 600.

    GettyImages 84754507

  • Galletas ou bolaría caseira. Elaborar estes produtos no fogar asegúrache empregar graxas saudables, como aceite de oliva. Ademais, podes engadirlle froita e froitos secos.

    GettyImages 74423676

  • Zume envasado. Aínda que hai produtos máis saudables que outros (como os 100 % exprimido), a maioría dos zumes envasados e néctares levan gran cantidade de azucres.

    GettyImages 71516102

  • Peza de froita. Se queres que o teu fillo goce de todos os beneficios da froita, a mellor opción é a fresca. Baixa en calorías e rica en vitaminas e minerais.

    GettyImages 769781413

  • Bolaría con chocolate. Posúe un elevado contido en graxa saturada, calorías e azucres engadidos. Un donuts, por exemplo, contén 200 Kcal, 21 g de azucre e 12 g de graxa.

    GettyImages 922858848

  • Bocadillo de pan integral con chocolate negro. Se se quere gozar do cacao, a mellor opción pasa por unir pan integral cunhas onzas de chocolate negro, canto máis puro, mellor.

    GettyImages 553200073

  • Lácteo bebible. Alto contido de azucre e hidratos de carbono de absorción rápida. Ademais, o seu efecto saciante é inferior a outros produtos, polo que o neno seguirá tendo apetito.

    GettyImages 156842726

  • Anaco de queixo. Se elixes un lácteo, a mellor opción é un anaco de queixo. Para acompañar, uns paus integrais. Outra alternativa é queixo fresco cun puñado de froitos secos.

    GettyImages 823898258

QUE COMEN OS NENOS NO XANTAR?

/imgs/20190401/GettyImages-866514446.jpg

  • Bocadillo/sándwich: 34%
  • Non come nada: 27%
  • Bolsas de aperitivos: 21%
  • Bolaría: 15%
  • Froita: 7%
  • Caramelos / lambetadas: 6%
  • Lácteos: 1%

(As porcentaxes non suman 100% porque algúns nenos comen varias cousas)

Fonte: ‘Tendencias nutricionales en el horario de recreo en alumnos de ESO y Bachillerato,’ de Jorge Granda Álvarez. Universidad Politécnica de Madrid, 2015.