6 mostras de manteiga e catro de margarina, analizadas

Mellor margarina ca manteiga

A margarina ten menos graxa e achega menos calorías. Ademais, o perfil da súa graxa é máis saudable, ao ter menos graxas saturadas e menos graxas trans. Sae máis barata, úntase mellor, e non foi inferior na cata
1 Marzo de 2009

Mellor margarina ca manteiga

/imgs/20090301/analisis.jpg
Manteiga ou margarina? Aínda que hai quen ten ben claras as súas preferencias, a dúbida xórdelles a moitas persoas cando hai que preparar as torradas do almorzo, os bocadillos dos rapaces e certos prebes ou pratos. Ambos os dous son alimentos sen case proteínas nin hidratos de carbono (menos dun 1% destes dous nutrientes), pero moi graxos e caloríficos, polo que convén moderar a súa inxestión, e con particularidades que os distinguen. Non é pequena a de que a manteiga ten orixe animal e procede exclusivamente de leite ou de nata, mentres que a margarina se obtén con complexos procesos tecnolóxicos a partir de aceites vexetais (aínda que se pode elaborar con graxa animal, hoxe case todas son 100% vexetais). Tamén é lugar común que o tradicional sabor da manteiga e a súa imaxe de produto máis natural fixeron que gañase adeptos fronte á margarina. Esta, aínda que nace apenas hai unhas décadas como resultado das necesidades e esforzos da industria alimentaria, non carece dun par de convincentes argumentos: custa moito menos -case a metade- ca a manteiga e resulta máis doada de untar ao ser a súa graxa máis branda.

Ao se compararen no laboratorio, tal e como fixo CONSUMER EROSKI nesta análise comparativa, as manteigas máis vendidas (a súa materia graxa, toda ela láctea, representará entre o 80% e o 90% do produto: analizáronse seis, as convencionais de Arias, Breda, Pascual e Central Lechera Asturiana e as “doadas de untar” de Arias e Président) coas margarinas máis consumidas compróbase que a margarina é máis saudable para un consumo frecuente. Así de rotundo.

Analizáronse, amais das seis devanditas manteigas, Flora e Tulipán, dúas margarinas das denominadas “tres cuartos” porque no canto do 80%-90% de graxa que deben ter para se chamaren margarinas conteñen entre o 60% e o 62% de graxa, toda ela de orixe vexetal; tamén se incluíron nesta análise a margarina Artua, que é en realidade “materia graxa para untar 55%”, e a “semi-margarina” Ligeresa, que ten un 40%’ de graxa. En total, polo tanto, 10 mostras que se compararon como se se tratase do mesmo produto, dado que os seus usos culinarios e alimentarios son idénticos.

A margarina, máis saudable

Por que se conclúe que a margarina é máis saudable ca a manteiga para un consumo frecuente? Porque ten moita menos graxa (entre o 57% de Artua e o 40% de Ligeresa, fronte ao 83% de media das manteigas) e porque, ademais, esa graxa ten un perfil máis cardiosaudable: a proporción de ácidos graxos saturados é notablemente inferior, ten arredor dun 30% de media de saturados fronte ao case 70% das manteigas. E a margarina carece de colesterol, cando a manteiga o contén en cantidade considerable (250 mg/100 g). Tamén é menos enerxética: achega entre 500 e 550 calorías cada cen gramos, fronte ás 748 calorías cada cen gramos que, de media, achegan as manteigas. Inflúe moito na composición nutricional da margarina que un 44% do produto, de media, é auga, mentres que na manteiga só representa o 15%.

A balanza favorece á manteiga en só dous parámetros: carece de aditivos, cando as margarinas os conteñen en xenerosa diversidade (emulxentes, conservantes, acidulantes, aromas e colorantes) e, por outra banda, o sal das margarinas, sen ser excesiva (teñen entre o 0,2% e o 0,7% de sal, cando se considera que un alimento é demasiado salgado a partir do 1,5%), multiplica por dez a insignificante cantidade das manteigas (0,04% de sal, de media). Tamén pode considerarse unha vantaxe da manteiga, se ben menor con respecto ás anteriores, que as súas vitaminas e calcio son naturais, mentres que nas margarinas se engaden no proceso industrial de elaboración; iso, porque a graxa da manteiga, aínda que resulte menos saudable para o noso organismo, contén nutrientes dos que carecen as graxas vexetais.

Novidades na graxa trans

Pero hai aínda outro apartado nutricional importante no que lles vencen as margarinas ás manteigas. É o das graxas trans, que teñen efectos na saúde que se consideran aínda peor ca os das saturadas, xa que contribúen a elevar o nivel do colesterol malo (LDL) e a diminuír o colesterol bo (HDL). Supoñen, de media, estas graxas trans, o 0,7% da graxa nas margarinas, fronte a un 2,5% na manteiga, se ben na manteiga son graxas trans naturais, o que se presume que podería facelas menos prexudiciais ca as xurdidas do proceso tecnolóxico -hidroxenación das graxas vexetais- que se segue para producir a margarina. Non hai aínda acordo científico neste punto e séguese investigando; así e todo, ao ser idéntica a estrutura molecular das graxas trans naturais á das non naturais, parece prudente ser cautos e adxudicarlles, nun principio, efectos similares no noso organismo. O que máis chama a atención é que esta vantaxe nutricional da margarina fronte á manteiga non sempre foi a que hoxe se constata, máis ben ao contrario. Unha análise publicada en 1996 por esta revista revelou que o 8,6% da graxa das margarinas a compoñían, de media, os ácidos graxos trans; nun comparativo posterior (publicado no 2001) e tamén de CONSUMER EROSKI, a media de graxas trans nas margarinas reduciuse ata o 1,5%, mentres que neste último, 13 anos despois do primeiro, representa só o 0,7%. Pódese concluír que os produtores de margarinas souberon modernizar a fórmula do seu produto e adecuala ás futuras normativas europeas, que se prevén moi esixentes coa redución das graxas trans na industria alimentaria -fálase mesmo de prohibición- e mais a uns consumidores cada vez mellor informados e máis esixentes coa súa alimentación, que comezaron a vinculala decisivamente co coidado da súa saúde. Hai que dicir tamén que comezan a verse no mercado manteigas lixeiras con contidos en graxa arredor do 50% e ata con só o 20% de graxa, o que significa unha importante redución de calorías, de graxa saturada e de graxas trans, é dicir, tornar o produto máis saudable.

Bos produtos e táboa comparativa

Bos produtos

As dúas, manteigas e mais margarinas, comprobouno a análise, son produtos ben elaborados (por exemplo, as margarinas conteñen todas as vitaminas que anuncian e en cantidades superiores ás declaradas) e resultan seguros para o consumo (o estado hixiénico-sanitario foi correcto nas 10 mostras). Cumpren tamén a normativa de calidade (humidade, extracto seco magro, sal, proporción e orixe -vexetal ou animal- da graxa, emprego de aditivos e a súa cantidade, acidez) en todos os seus extremos, salvo en irregularidades de escasa relevancia que afectaban á etiquetaxe das seis manteigas.

Por outra banda, a cata fíxose co alimento en cru e integráronse nela tanto manteigas como margarinas: unha cata cega na que os xuíces ignoraban se se trataba dun ou doutro produto. E acadaron mellores cualificacións as manteigas? Pois non. A nota máxima acadada polas manteigas foi 6,9 puntos (obtivérona Breda e Président “doado de untar”), mentres que a das margarinas (Ligeresa e Flora) foi case a mesma: 6,9 e 6,8 puntos; non obstante, as dúas peores cualificacións das manteigas (Pascual e Central Leiteira Asturiana) quedaron arredor dos 5,5 puntos mentres que a peor das margarinas (Artua) superou os 6 puntos. Tanto os resultados da cata como os das análises de laboratorio evidenciaron que as manteigas convencionais e as “doadas de untar” son produtos case idénticos e sono tanto en composición nutricional como en características organolépticas.

A lóxica apuntaba a que o galardón de mellor relación calidade-prezo debíaselle adxudicar a unha margarina. E así foi: correspondeulle a Ligeresa, unha margarina que pode considerarse light (ten o 40% de graxa, cando nas demais este nutriente representa entre o 57% e o 61% do produto) e que, a un prezo (5,1 euros o quilo) intermedio para unha margarina pero moi inferior ao das manteigas (8,4 euros o quilo, de media) ofrece a composición nutricional máis saudable. Ademais, Ligeresa resultou unha das tres mostras preferidas (dúas margarinas e unha manteiga) na cata.

Marca Arias Breda Pascual Central Lechera Asturiana Arias (fácil de untar)
Denominación de venda Manteiga Manteiga Manteiga Manteiga Manteiga
Alegacións nutricionais “fonte natural de vitamina A” “Sen sal” “Fonte de vitaminas A, D e E” – –
Formato (g) 125 (10×12.5) 500 250 250 250
Prezo (euros/quilo) 9,11 8,32 7,88 8,43 9,28
Humidade (%) 1 14,8 15,8 15,1 13,2 15,5
Extracto seco magro (%) 2 1,4 2,2 2,3 1,0 1,4
Graxa (%) 3 83,8 82 82,6 85,8 83,1
Ac. Graxos Saturados (%) 69,5 70,0 69,9 69,0 66,1
Ac. Graxos insaturados (%) 28,1 27,6 27,7 28,4 31,2
Relación insaturados/saturados 0,4 0,4 0,4 0,4 0,5
Ac. Graxos trans (%) 2,4 2,4 2,4 2,6 2,7
Ac. Graxos Trans (g/100g) 2 2 1,7 2,1 2,2
Valor calórico (cal/ 100g) 754 738 743 772 748
Tipo de graxa Láctea Láctea Láctea Láctea Láctea
Cloruro sódico (%) 4 0,04 0,04 0,04 0,04 0,03
Sorbato potásico E-202 (ppm) 5 Non detectado Non detectado Non detectado Non detectado Non detectado
Acidez (% como oléico) 6 – – – – –
Calcio (ppm) 168 206 204 147 154
Vitamina A (ppm) 6,7 6,8 5,3 6,8 7,9
Vitamina B12 (µg/kg) – – – – –
Vitamina B2 (ppm) – – – – –
Vitamina B6 (ppm) – – – – –
Vitamina D3 (µg/kg) 10 10 6 224 33
Vitamina E (ppm) 12,4 12,8 10,4 11,3 14,3
Vitamina B9 (ppm) – – – – –
Cata (de 1 a 9) 6,1 6,9 5,6 5,5 6,5
Marca President (fácil de untar) Flora Tulipán Ligeresa Artua
Denominación de venda Manteiga Margarina 3/4 Margarina 3/4 Margarina vexetal lixeira Materia graxa para untar 55%
Alegacións nutricionais – “100% vexetal”
“con folic B e omega 3 e 6”		 “con calcio, leite e vitaminas A-D-E” “con vitaminas A, D e E”, “todo o sabor, menos calorías” “sen colorantes”
Formato (g) 250 250 250 250 250
Prezo (euros/quilo) 7,43 5 3,93 5,10 5,13
Humidade (%) 1 15,7 39,6 37,5 56,8 43,2
Extracto seco magro (%) 2 2,6 0,5 1,2 2,8 0
Graxa (%) 3 81,7 60 61,3 40,4 56,8
Ac. Graxos Saturados (%) 69,2 20,6 31,4 27,5 34,6
Ac. Graxos insaturados (%) 28,5 78,7 67,8 71,8 64,7
Relación insaturados/saturados 0,4 3,8 2,2 2,6 1,9
Ac. Graxos trans (%) 2,3 0,7 0,8 0,7 0,7
Ac. Graxos Trans (g/100g) 1,9 0,4 0,5 0,3 0,4
Valor calórico (cal/ 100g) 735 539 552 364 511
Tipo de graxa Láctea Vexetal Vexetal Vexetal Vexetal
Cloruro sódico (%) 4 0,03 0,23 0,32 0,73 0,51
Sorbato potásico E-202 (ppm) 5 Non detectado 92 102 103 95
Acidez (% como oléico) 6 – 0,4 0,4 0,4 0,4
Calcio (ppm) 202 61 1.326 52 48
Vitamina A (ppm) 7,3 7,7 8,8 5,8 5,3
Vitamina B12 (µg/kg) – 28 – – –
Vitamina B2 (ppm) – – – – 13
Vitamina B6 (ppm) – 50,4 – – –
Vitamina D3 (µg/kg) 5 95 88 51 64
Vitamina E (ppm) 11,1 195 181 165 115
Vitamina B9 (ppm) – 5 – – Menor que 0,01
Cata (de 1 a 9) 6,9 6,8 6,4 6,9 6,2

1. Máximo para a humidade na “manteiga”: 16%. En “margarinas” non hai máximo.

2. Máximo para o extracto seco magro na “manteiga”: 2%. En “margarinas” non hai un máximo.

3. Graxa: As “manteigas” han de ter un contido de materia graxa igual ou superior ao 80% e inferior ao 90%; as “margarinas tres cuartos”, un mínimo do 60% e un máximo do 62%, as “semimargarinas”, un mínimo do 39% e un máximo do 41%. E a”materia graxa de untar X%”, un contido de materia graxa inferior ao 39%, superior ao 41% e inferior ao 60% ou superior ao 62% e inferior ao 80%.

4. Máximo para o cloruro sódico en “manteigas”: 5%. En “margarinas” non hai máximo.

5. Sorbato potásico: Aditivo permitido en “margarinas”, cun máximo de 1000 ppm en preparados graxos (excluída a manteiga) cun contido mínimo de graxa do 60% e 2000 ppm para preparados graxos cun contido de graxa inferior ao 60%.

6. Acidez: máximo do 0,5% expresado en ácido oleico nas “margarinas”.

Un a un

Dez margarinas e manteigas

ARIAS, manteiga

  • Envase de plástico, de 10 unidades de 12,5 gramos cada unha. Sae a 9,11 euros o quilo, a segunda máis caro das 11 mostras deste comparativo.
  • Alegacións nutricionais: “Fonte natural de vitamina A”.
  • Etiquetaxe incorrecta: non presenta o lote en forma de catro letras. Aínda que non sexa obrigatorio, indica os seus ingredientes: nata e fermentos lácticos.
  • A de máis graxa (84% do produto) e a máis enerxética, con 754 calorías cada cen gramos, se ben todas teñen un poder calorífico similar.
  • Case o 70% da súa graxa é saturada. Graxas trans (naturais): 2,4% da graxa.
  • Na cata acada 6,1 puntos: gusta pola súa “cor” e non é criticada en ningún parámetro.

BREDA, manteiga

  • Lata de 500 gramos, sae a 8,32 euros o quilo.
  • Alegacións nutricionais: “Sen sal” (efectivamente, ten só o 0,04% de sal).
  • Etiquetaxe incorrecta: non presenta o lote en forma de catro letras.
  • Case o 83% do produto é graxa. É unha das mostras con maior proporción de graxa saturada (representa o 70% da graxa).
  • As graxas trans (naturais), aínda menos saudables ca as saturadas, representan o 2,4% da graxa.
  • Na cata consegue 6,9 puntos: gusta por ser “saborosa” e por “cremosa” e non recibe críticas en ningún parámetro.

PASCUAL, manteiga

  • Tarro de 250 gramos, sae a 7,88 euros o quilo e é unha das manteigas máis baratas.
  • Alegacións nutricionais: “Fonte de vitaminas A, D e E”.
  • Etiquetaxe incorrecta: non expresa a cantidade total de materia graxa en porcentaxe (a mención que fai é “Min. 80% M. G”.). *Ademais, facer unha alegación nutricional (“fonte de vitaminas…) obrígaa a incluír a listaxe de ingredientes, esixencia que incumpre.
  • O 83% do produto é graxa, e é unha das manteigas con maior proporción de graxa saturada (o 70% da graxa total). As graxas trans (naturais) representan o 2,4% da graxa.
  • Na cata foi unha das dúas peores, ao obter só 5,6 puntos: gusta polo seu “sabor” e “cor” pero é criticada porque “non se estende ben”.

CENTRAL LECHERA ASTURIANA, manteiga

  • Tarro de 250 gramos, sae a 8,43 euros o quilo.
  • Etiquetaxe incorrecta: facilita a información mediante a composición nutricional, pero non o fai tal e como esixe a norma (Materia graxa total, en porcentaxe).
  • A manteiga máis graxa (86%) e enerxética (772 calorías cada cen gramos), se ben en ambos os dous parámetros todas as comparadas son similares.
  • Na cata foi unha das dúas peores, con só 5,5 puntos: gusta pola súa “cor” pero foi criticada porque “non se estende ben”.

PRÉSIDENT, Manteiga doada de untar

  • Tarro de 250 gramos, sae a 7,43 euros o quilo e é a manteiga máis barata das comparadas.
  • Dentro das manteigas, a mellor opción.
  • Etiquetaxe incorrecta: non indica o lote en forma de catro letras.
  • Unha das manteigas menos graxas (82%) e caloríficas (735 cal/100 gramos), se ben en ambos os dous parámetros son todas similares.
  • Na cata revelouse como a manteiga máis preferida e como unha das tres mellores mostras de todo o comparativo: logrou 6,9 puntos e gustou pola súa “cor” sen ser criticada en ningún parámetro.
  • Pero tampouco foi eloxiada por resultar máis doada de estender.

ARIAS, manteiga doada de untar

Albergue de las trinitarias

  • Tarro de 250 gramos, sae a 9,28 euros o quilo e é a máis cara das comparadas.
  • Etiquetaxe incorrecta: non presenta o lote en forma de catro letras. Aínda que non sexa obrigatorio indica os seus ingredientes: nata e fermentos lácticos.
  • O 83% é graxa. É unha das manteigas con menos proporción de graxa saturada (66% da graxa total) pero tamén unha das máis enerxéticas (748 calorías cada cen gramos), se ben nos tres parámetros todas as comparadas son similares.
  • Na cata cualifícase con 6,5 puntos: gusta polo seu “sabor” e non é criticada en ningún dos parámetros estudados. Pero tampouco foi eloxiada por resultar máis doada de estender.

LIGERESA, margarina vexetal ligera

  • Tarro de 250 gramos, sae a 5,10 euros o quilo. É a mellor relación calidade-prezo de todo este comparativo.
  • Alegacións nutricionais: “con vitaminas A, D e E”, e “todo o sabor, menos calorías”.
  • Na listaxe de ingredientes indica leite desnatado. Engade vitaminas E, A e D, e faino en cantidade conforme á declarada.
  • É, con notable diferenza, a mostra con menos graxa (só representa o 40% do produto) e a menos enerxética (364 calorías cada cen gramos, cando as outras margarinas superan as 500; e as manteigas, as 730 calorías cada cen gramos) e unha das máis saudables (o 27% da graxa é saturado e o 0,7, graxas trans).
  • Un pequeno pero: aínda que non contén unha cantidade excesiva de sal (0,73%) é a mostra máis salgada das dez comparadas.
  • Na cata logra 6,9 puntos e é unha das tres (das once comparadas) máis preferidas: gusta por ser “doada de estender” e pola súa “cor” e non é criticada en ningún parámetro.

TULIPÁN

  • Margarina tres cuartos co 61% de graxa.
  • Tarro de 250 gramos, sae a 3,93 euros o quilo, é a máis barata de todo o comparativo.
  • Alegacións nutricionais: “con calcio, leite e vitaminas A-D-E”.
  • Etiquetaxe correcta: Na lista de ingredientes indica leite desnatado e sales de calcio. Engade vitaminas A, D e E e en cantidade conforme á declarada. Particularmente enriquecida en calcio (1326 ppm, partes por millón).
  • Na cata consegue 6,4 puntos, gusta por ser “doada de estender” e pola súa “cor” e non é criticada en ningún dos parámetros.

ARTUA

  • Materia graxa para untar 55%
  • Tarro de 250 gramos, sae a 5,13 euros/quilo.
  • Alegacións nutricionais: “sen colorantes”.
  • Ten o 57% de graxa, e dela é saturada o 35%, a maior proporción dentro das margarinas e, polo tanto, o perfil lipídico menos saudable, se ben moito mellor ca o das manteigas (próximo ao 70% de graxa saturada).
  • Declara un 51% de aceite de xerme de millo (é a única margarina que informa da -parte da, neste caso- graxa vexetal que utiliza) e é a única margarina que asegura non conter colorantes, se ben indica outros aditivos (emulxentes, conservante, aromas) presentes nas outras.
  • Engade vitaminas E, A e D e é a única que contén B2; en todas, a cantidade é conforme coa declarada.
  • Na cata obtén 6,2 puntos, gusta por ser “doada de estender “e non é criticada en ningún parámetro.

FLORA

  • É unha “margarina tres cuartos” co 60% de graxa.
  • Tarro de 250 gramos, sae a 5 euros o quilo.
  • Alegacións nutricionais: “100% vexetal”, “con folic B e Omega 3 e 6”.
  • Engade vitaminas E, A e D e tamén (é a única que as contén) B9, B6 e B12. En todas elas, a cantidade é conforme coa declarada.
  • A alegación “con Omega 3 e 6”, aínda sendo certa, confunde por partida dobre: estas graxas tamén as conteñen as outras margarinas, e ademais son omegas de cadea curta, e non os que preveñen as enfermidades cardiovasculares, que son os EPA e DHA.
  • Ten abundante graxa (60%), pero o perfil da súa graxa é o máis saudable, polo escaso contido en graxa saturada (só o 21% da graxa, cando no resto de margarinas vai dende o 27% ata o 35%; e nas manteigas roza o 70%) e pola súa proporción de graxa trans (0,7% da graxa, igual ca o resto de margarinas, pero moito menos ca as manteigas, que teñen entre o 2,3% e o 2,7% de graxas trans). É a margarina con menos sal, o 0,2%.
  • Na cata acada 6,8 puntos e figura entre as tres mostras máis preferidas: gusta por “doada de estender” e non foi criticada en ningún parámetro.