"Nahi izaten dugu haurrek gauza asko jakin dezatela, baina ematen diezun hori bakarrik eska diezaiekezu"

Lehenbiziko berdintasuna da Espainian daudela. Bisitatu ditudan ikastetxeetan urteak daramatzate gauza zoragarriak egiten, eta balioa eman behar zaio hemen egiten dugunari ere. Eskola horietan gonbidatu egiten dituzte haurrak beren ikastetxean eta gizartean parte hartzera, entzun egiten diete eta kontuan hartzen dute haien iritzia, aldaketa eragile izaten has daitezen. Helduak garenean, badirudi gauza guztiak gehiago kostatzen zaizkigula; haurrak garenean, aukera dugu gonbita egin diezaguten gure ingurura begiratzera eta hobetzen saiatzera.

Ez dut uste mutur batetik bestera joan garenik, nahiz eta batzuetan gerta daitekeen. Nik ez dut bizi izan, eta nire lankideek ere ez. Nahiz eta ez daitekeen orokortu, lehen nahasi egiten ziren errespetua eta beldurra. Garai batean, baziren irakasle apartak, guztiok izango dugu gogoan arrasto ona utzi digun baten bat. Nabarmendu nahi nuke, halaber, batzuek sortu duten borroka zentzugabea eskola tradizionalaren eta berritzailearen artean. Badira orain dela 40 urteko gauza batzuk lehen funtzionatzen zutenak, orain funtzionatzen dutenak eta hemendik 50 urtera egingo dutenak. Edozein aldaketak hobekuntzak ekarri behar dizkie neska-mutilei norbanako gisa eta gizarte ikuspegitik. Berrikuntza hitza erabili samarra dago.

Bokazioaren gainetik jarrera dago. Nahi izaten dugu haurrek gauza asko jakitea, errespetuz joka dezatela, beren emozioak kontrola ditzatela, ilusioz etor daitezela… Hori guztia da irakasle izatearen definizioa. Ematen diezuna bakarrik eska diezaiekezu haurrei.

Nire iritzia da, eta horretan bat egiten dut pertsona askorekin, emaitzak ateratzen direnean lehiaketa bihurtzen dela hezkuntza. Txostenak konpetentzia oso garrantzitsuak neurtzen ditu, baina beste asko ez ditu neurtzen. Izaki osoak hezi nahi baditugu, pentsatu behar dugu hor sartu behar liratekeela enpatia, inguruarekiko errespetua, gizarte harremanak eta beste, baina ez heziketarekin lehia egiteko, hobetzeko baizik eta batzuek besteengandik ikasteko.

Gauza guztiek daukate eragina. Aditu batek, John Hattie-k, neurtu egin zuen zer-nolako faktoreek eragiten duten arrakasta akademikoan. Lehenbizi, autokontzeptuak eta besteek zugandik espero dutenak. Nik esango nuke hitzen pisuak eragin handia duela. Gauza asko egin ditut gaizki eta orain ere egingo ditut, baina saiatuko naiz ez errepikatzen. Adibidez, haur bati esatea, eta heldu bati ere bai, “desastra hutsa zara”; ez dakizu nola gelditzen zaien hori barrenean sartuta… Gainera, berdin-berdin esan diezaiokezu “nik badut konfiantza zugan”. Familiaren eta eskolaren arteko batasuna funtsezkoa da. Haurrak ikusten badu gurasoak eskuz esku ari direla lanean irakasleekin, zoriontsu sentitzen dira hezkuntzari dagokionez.

Erne egoteko dei bat da. Ez dut esaten aparteko ezer, ez dut ezer asmatzen, entzuteaz baino ez naiz ari, haurren iritzia kontuan hartzeaz; autoestimua funtsezkoa da hezkuntzan. Eta hori ez da eskolaren edo familiaren kontua bakarrik, gizarte osoarena baizik. Kirolari batek keinu txar bat egin, eta haurrek errepikatu egiten dute hurrengo egunean milaka jolasgaraitan. Eta nabarmentzen dut, halaber, gurasoek eta irakasleek taldean lan egiteko beharrizana, begi bistakoa iruditzen baitzait.

Gizarte guztiak erreakzionatu du, aldatu egin behar du. Politikariek egiaz hitz egin nahi badute hezkuntza arloko hitzarmen batez, har dezatela gogoan gizarte guztiaren ordezkari direla eta hartzen dituzten erabakiek herritar bakoitzari eragiten diotela. Ikuspegi globala eduki behar dute, zeren ideologiek murriztu egiten baitute ikuspegia. Eta gustatuko litzaidake galdetzea ea gizartea prestatua dagoen aldaketa horretarako, zeren gu hezi gintuzten bezala, gure haurrak ere halaxe hezi ditzaten nahi baitugu.

Dena ez da zuria edo beltza. Une batzuetan bidaliko da zerbait, eskolan egindakoa sendotzeko edo osatzeko eta, batez ere, haurrek berekin dakarten jakin-mina suspertzeko. Paradoxa da, baina haurrekin liburutegi batera joan nahi duten gurasoek edo, besterik gabe, haiekin ongi pasatu nahi dutenek ez dute modurik izaten, etxeko lanak egin behar dituztelako, eta milaka haurri gertatzen zaie hori. Ez da haien errua curriculuma hain luzea izatea. Zure lantokian bukatzen duzunean, deskonektatu egin nahi izaten duzu eta zure familiari eskaini denbora, zure zaletasunei… Haurrek gozatu egin behar dute haurtzaroa eta gurasoek gozatu egin behar dute haurrekin. Denbora hegan joaten da, eta, ohartzerako, utzi egingo diote haur izateari.

Ez naiz aditua, irakaslea naiz. Talde handiekin lan egiteak aukera ematen dizu gauza interesgarriak egiteko, baina talde txikiekin, hobeto ezagutzeko modua izaten duzu.

Teknologia beste tresna bat gehiago da. Liburuak ez daitezke ordezkatu antzeko gauzak egiteko, bestelako erabilera bat eman behar zaio teknologia horri, gauza pila bat ikasteko eta partekatzeko. Inbertitu egin behar da teknologian, baina baita kontu humanoan ere. Haurrak ez dira ontzi hutsak, guk bete beharrekoak. Eta orain nik galdetuko dizut: zure lanean gusturago sentitzen al zara norbaitek entzuten dizunean?

Bada, haurrak ere bai. Entzun aditzarekin batean, partekatu ere funtsezkoa da, helduentzat bezalaxe. Parte hartzen baduzu, gusturago sentitzen zara. Eta gisa honetako esaldiak baztertu egin behar ditugu: “Ez duzue bukatu liburua”. Informazioa alde guztietan dago, baita haurren buruan ere, eta horregatik aipatzen dut partekatzea. Haurrek ikasi egin dezakete elkarrekin eta nik ere bai haiengandik. Bikaina da haurrei gonbita egitea leihotik begira dezaten eta pentsatu hobetzeko zer egin dezaketen. Horretarako liburu bat beharko du uneren batean, teknologia bat besteren batean…

Haurrei esaten diegu, eta gero espaloian joan behar duzu begiak mugikorrera itsatsita dituzten helduak saihesten. Ikasi egin behar da erabilera ona, neurtua eta errespetuzkoa ematen. Pertsonaren luzapena dira telefonoa edo tableta. Norbaiti zerbait esaten badiozu bide horretatik, begietara esatea bezala da.

Urteak daramatzagu horrela. Gonbita egin behar zaie informazio bila dezaten, kontrastatu, partekatu, iritzia eman, gogoeta egin… Bisitatu nuen eskola batean, Madrilgo Padre Piquer ikastetxean, egun bakoitza bukatzen dutenean, paper batean galdetzen diete zer ikasi duten eta zertarako erabiliko duten. Askotan pasatu izan zait haurrei galdetzea eta haiek erantzutea ez dakitela zertarako balio duen. Oso argi eduki behar dute zer ari diren ikasten eta zertarako.

Nik izugarri maite nuen irakurtzea, baina behartzen nindutenean, gorrotatu egiten nuen. Elkarri lotu behar litzaizkioke, lehenbiziko urteetan behintzat, irakurtzea eta plazera hartzea. Istorio batean sartzea, imajinatzea… Haurrek imitatuz ikasten dute. Ikusten badute guk irakurri egiten dugula, haiek ere egingo dute. Eta irakurtzeko gogoa emango duten lekuak sortu behar dira, adibidez kanpin-denda baten barrenean aulki batzuk jarrita liburutegi batean, etxean kartoizko kutxa handi batean, linterna gau bat eginda…

Hezi behar dugu haurrak pozik etor daitezen hurrengo egunean, eta horrek ez du esan nahi bolazko igerileku bat egin behar zaienik ikasgelan. Helduekin bezala da: lanera zapuztuta bazoaz, ez duzu zurerik emango. Zoriontasunean heztea bada exijentzian eta autoexijentzian heztea ere, frustrazioan, esker onean, norberarekiko eta besteekiko errespetuan, konpromisoan… Galdera bat egingo dizut: kide baten bila bazabiltza, izan lanerako edo izan bikote harremanerako, gustatuko al litzaizuke zurekin taldean lan egitea, errespetuz jokatzea eta erronkak aurkeztea arazoen ordez?

Bada, gizarteari opa diozun hori opa behar zaio eskolari ere. Ezagutza oso garrantzitsua da, baina ez da eskolan kontuan hartu behar dugun gauza bakarra. Gonbita egin behar diegu ezagutza hori bila dezaten edo haiekin partekatu behar dugu beren ingurua hobetu dezaten.

Ni saiatzen naiz gauza guztiei alde ona bilatzen. Haurren batentzat balio badu, ongi etorri. Mugimendu asko dago errotik mozteko. Zure seme-alabei egokitzen bazaie, munduko gauzarik garrantzitsuena da. Eskolan lehentasunezko gaia izan behar du. Eta ez bakarrik errotik mozteko, prebentzioa egiteko baizik. Horretarako tresnak eta denbora eman behar dizkigute tutoretzak sortzeko, talde dinamikak, elkar ezagutu dezaten, elkar errespeta dezaten, ezberdintasunetatik ikasi, besteengandik ere ikas daitekeela…

Aditu ditut haurrek eta nerabeek entzuten dituzten abesti batzuen letrak, eta deigarriak dira. Gizarte erantzukizuna landu behar dugu. Hitz bakoitzak ondorio batzuk ditu zure inguruko pertsonengan, eta are gehiago pertsona ospetsuen hitzek.