Erosketa gida: lasagna

Zenbat geruza ditu lasagnak?

Azken urteetan bilakaerarik handienetakoa izan duen errezeta da eta baita aukera gehien ematen duenetakoa ere. Haragia ez ezik, onartzen ditu berdurak, arraina eta arrautza ere, eta osagai horiek dira osasungarrienetakoak.
1 ekaina de 2018
Img alimentacion listado 1261

Zenbat geruza ditu lasagnak?

Gustagarria ahoan. Gustagarria begian. Gustagarria belarrian. Zentzumen guztiak plazerez urtzen dira lasagna eder bat labetik ateratzen dugunean. Hainbat osagai erakargarri izaten ditu, eta behar bezala konbinatzen direnean, inor ez du epel uzten.

Errezetak bilakaera handia izan du. Erromatarrek lagano edo laganum esaten zioten lasagnari. “Gari irinez egindako xafla laukizuzenak ziren, eta labean egiten zuten”, azaldu du Nicoletta Negrinik, Italiako sukaldaritzaren berri erakusteko Madrilen zabaldu duten lehenbiziko eskolaren jabe eta sustatzaileak. Accademia del Gusto izena du. Gaur ezagutzen dugun platera XIV. mendean sortu zen, eta geroztik, Garfieldek, komikietako katu ospetsuak, makina bat jan du. Jatorrizko errezeta Francesco Zambrinik berreskuratu zuen, 1863. urtean, Libro di Cucina lanean. “Plater bakarra izaten zen, eta espinakaz egindako pasta berdearen geruzak izaten zituen, haragiarekin eta gazta parmesanoarekin”, kontatu du Negrinik. Geroago, Bolognan, hango izena darama saltsa erantsi zioten, edo, hobeto esan, ragu delakoa: “Haragi asko eta tomate gutxi duen saltsa da”, zehaztu du enpresaburuak, ongi ezagutzen baitu (bera ere bolognarra izaki). Eta zergatik Bolognia? “Huraxe zen merkataritzako hiri nagusia eta, ondorioz, aberatsenetakoa. Han baziren zenbait produktu nekez eskura zitezkeenak leku pobreagoetan, adibidez gazta, haragia, esnea, eta abar”, jakinarazi du. Ragu horrek arrakasta handia lortu zuen, batez ere Italia hegoaldean; han ez zuten modurik haragia lortzeko, eta tomate gehiagorekin eta haragi gutxiagorekin prestatzen zuten. “Eta gero huraxe zabaldu zuten munduan barrena beren jatetxeetan, Italiako sukaldaritzako plateren artean”, kontatu du Negrinik.

Gaur egun, lasagna hain da errezeta erakargarria, gatazkatxo bat ere sortu du herrialdeen artean. Berriki, Erresuma Batua eta Italia lehian aritu dira haren jatorria dela eta. Lehenbizikoek esaten zuten lasagnaren lehenbiziko errezeta Richard II.a erregeari eskainitako liburu batean agertu zela, 1390. urtean, eta, ondorioz, britainiar platera dela. Bigarrenek zioten, bestalde, Maria Borgogno italiarrak 1316an sortu zuela “lasagnarako” pasta. Eztabaida mahai gainean dago, beraz.

Amonarena bezalakoa

Espainiako Estatuan maite dugu lasagna. Berandu samar egin zen ezaguna, 80ko urteetan, baina aurkitu zuen bere lekua. Hala ere, Nicoletta Negrinik oroitarazten duenez (zuzendari dihardu Accademia del Gusto sukaldaritza eskolan, Madrilen italiar sukaldaritzan diharduen lehenbizikoan), formula kanonikoa ez da inguru hauetan erabiltzen dena. Errezeta tradizionala Il Cuchiaio d’Argento liburuan ageri da (Phaidon argitaletxeak atera du gaztelaniaz, La Cuchara de Plata izenarekin), Italiako sukaldaritzaren bibliatzat jotzen den lanean. Hala ere, bera bolognarra izaki, amonaren errezeta goresten du:

  • Ragu-a: 300 g idi haragi eta txerri solomo (lehenbizikotik gehiago bigarrenetik baino), 150 g txerri hirugihar, 50 g tipula, 50 g apio, 50 g azenario, basokada bat esne, baso erdi ardo zuri eta 2 koilarakada tomate kontzentratu (tomate saltsa, sutan egosia, lodi eta krematsu gelditzen den arte).
  • Orea: 100 g irin, arrautza 1 eta 30-40 g espinaka egosi.
  • Bexamela: esnea, gurina, irina, gazta parmesano birrindua eta intxaur muskatua, pittin bat.

Aldakortasuna

Errezeta bat: konbinazio asko

Lasagna labean egiten da, eta aukera asko ematen du. Konbinazio asko eta osasungarriak egin daitezke. Alde batetik, aldatu egin daitezke pasta xaflen artean jartzen diren osagaiak. Baditugu:

  • Berduraz eginak: berenjenak, bruselazak, brokolia, espinakak, txanpiñoiak, zainzuriak… erabil daitezke.
  • Arrainez eginak: atuna, legatza edo beste edozein arrain zuri, itsaskia, eta abar.
  • Haragiz eginak: txerria, behia, hegaztia, etab.

Eta pasta xaflen ordez bestelako batzuk ere erabiltzen dira:

  • Berdura xaflak: berenjenak (Greziako musakaren antzera), kuiatxoak edo aza hostoak erabilita, besteak beste.
  • Bestelako pasta batzuk: penne delakoa, makarroiak, fideoak, vercimelli, etab.

Azkenik, bexamelaren ordez velouté erabil daiteke (saltsa argia), salda begetalarekin egina, haragiarekin edo oilaskoarekin. Oso ongi etorri ohi da lasagna begetalekin, eta ohiko bexamelak baino ukitu arinagoa ematen dio. Gustu kontua da guztia. Esan diezaiotela bestela Marilyn Monroeri. Hark urdaiazpikoz eta gazta parmesanoz egindako lasagna maite zuen. Gustatu egiten zitzaion sukaldean sartu eta berak asmatzea bere lasagna, hainbat berdurarekin (tipula gorria, piper gorriak, luzokertxoak, berenjenak, tomateak, albaka eta piperrauts ehoa); laguntzeko, gazta parmesanoz egindako saltsa jartzen zion.

Hego Amerikan ere badira beste bi modu lasagna labean prestatzeko. Eta nortasun bereziko platerak dira, Mexikoko gastronomian eta Venezuelakoan oso txertatuak daudenak. Mexikon, pastel azteca esaten diote beren bertsioari. Pasta geruzak jarri beharrean, talotxoak erabiltzen dituzte oinarri gisa, eta bolognar saltsaren ordez, txilea haragiarekin. Beti jartzen diote gazta gainerrea goian (erraz urtuko eta gainerreko den edozein). Venezuelan, bestalde, pasticho esaten diote beren lasagnari. Izen hori ere italieratik dator, pasticcio di lasagna esamoldetik (lasagna pastela). Jatorrizko lasagnaren bertsio kriolloa da. Plater horrek tomate saltsa darama haragi xehatuarekin, bexamelarekin eta gazta parmesanoarekin, Italiako bertsioaren antzera. Hark bezala, dena den, beste hainbat aukera ere eskaintzen du. Berenjenak eduki ditzake, espinakak, itsaskia, oilaskoa, artoa, urdaiazpikoa, 4 gazta, saltxitxak edo banana.

Hauxe da onena...

Aniztasunak ase egingo zaitu, halaxe diote. Eta lasagnak hainbat konbinazio egiteko aukera ematen du. Ez badakigu une bakoitzean zein hautatu, gomendio batzuk emango dizkigu Pietro Leonetti sukaldariak, Le Cucine Mandarosso italiar jatetxekoak (Bartzelonan dago).

  • Plater bakar gisa hartzeko. “Aukerarik onena bolognar klasikoa izango litzateke, horixe baita osatuena. Plater bakarrean, 300 eta 500 kaloria artean ematean dizkigu, egunaren buruan hartu beharreko kalorien bostena, gutxi gorabehera”. Aperitibo gisa ateratzeko. “Udare erako tomatearekin eta burrata gaztarekin egina”. Udaberri/uda garaiko gutizia paregabea da”.
  • Eramateko (lanera, txango batera). “Pestoarekin egina, berenjena frijituarekin eta crescenzarekin (behi esnez egindako gazta freskoa da), oso ona egoten delako berotu gabe ere”.
  • Haurrekin prestatu eta dastatzeko. “Siziliarra, tomatearekin, pestoarekin eta almendra xaflekin. Dibertigarria izan daiteke haiei uztea pestoa egiten”.
  • Italiar erako egiazko gutizia bat egiteko. “Napolitar klasikoa, haragi xehatuarekin eta ricottarekin: gainerako guztiak baino benetakoagoa da”.
  • Geure buruari oparitxo bat egiteko, nahiz eta kilo batzuk sobera eduki. “Genovarra, pestoarekin, patatatxoekin eta lekekin, pestoaren zaporeagatik bereziki; pestoa berez ez da argaltzeko dietetan sartzen, baina berduratxoekin arindu egiten da kontzientziako zama”.

Aukera hoberena

Erosi eta kito: gero eta ohikoagoa den zaletasuna.

Zaila da jakitea zenbat lasagna jaten duten Espainiako Estatuko herritarrek, batez ere etxean egina ere izaten delako edo jatetxeetan ere eskatzen delako, eta datu horiek ez dira islatzen salmenta zifretan. Ezinezkoa da asmatzea. Ez dago datu ofizial hain zehatzik, “baina seguru denek jan izango dutela lasagna bizitzan behin edo bitan”, adierazi du Nicoletta Negrinik. Kontsumoaren arloko joera berrien inguruan bai, baditugu datuak, eta analisiek esaten dute gure etxeetan gero leku gehiago hartzen ari direla aurrez prestatuta datozen platerak, jateko prest datozenak alegia. Halaxe dio Espainiako Osasun eta Kontsumo Ministerioak egindako txosten batek: Las tendencias del consumo y del consumidor en el siglo XXI (Kontsumoaren eta kontsumitzailearen joerak XXI. mendean). Horrela, 2013. urtetik 2014.era, plater prestatuen per capita kontsumoa %12 handitu zen, Espainiako Nekazaritza, Arrantza, Elikadura eta Ingurumen Ministerioaren arabera. Eta lasagna da aukera nagusietako bat. Nicoletta Negrinik azaldu digu horren zergatia: “Plater horiek lana dute, landu egiten behar baitira. Etxeko lasagnak, adibidez, sei ordu inguru behar ditu; saltsak berak bakarrik, izan ere, bi edo hiru ordu hartzen ditu”. Aurrez eginda datorrenak lagundu egiten du denbora hori aurrezten.

ONGI HAUTATZEKO GAKOAK

Ez da erraza lasagnarik onena aukeratzea. Guztioi ez zaigu gauza bera gustatzen, eta diruz eta osasunez ere denak ez gabiltza berdin, eta nutrizio arloko eskakizunak ere bakoitzak bereak ditu. Pertsona bakoitza mundu bat da. Ramon de Cangas nutrizionistak kontsumo errazio zentzuzko bat ezarri du osasuntsu dagoen pertsona batentzat: “200 eta 250 gramo artekoa, baina tradiziori edo ohiko kontsumoari kasu egiteagatik”, zehaztu du. Zeren “balio kalorikoa kontuan hartzen badugu, pertsona bakoitzaren araberakoa ere izango da (egoera fisiologikoa, jarduera fisikoa, patologiak, lehendik hartu dituen elikagaiak), eta osagaiei buruz hitz egiten hasita, kontuan hartu beharko dira egunean zehar egingo diren gainerako otorduak”. Hortaz, nutrizio arloko semaforoan ageri diren aukeren artean, honako hauek proposatuko ditugu, betiere jarraibide hauek kontuan hartuta:

  • Murriztu errazioa. Lasagna errazioa 250 gramokoa izatea da ohikoena, baina kopuru hori hartzen denean, otordu batek eman behar lituzkeen baino kopuru handiagoetan hartzen ari gara energia, gantza, gantz saturatuak, azukreak eta gatza (2.000 kcal, 70 g gantz, 20 g gantz saturatu, 90 g azukre eta 5 g gatz). Hori dela eta, errazioa 100 gramora murriztea komeni da. Hain zuzen, merkatuan dauden markek ere 100 gramo bakoitzeko ematen dute nutrizio arloko informazioa, halaxe agintzen du-eta Europako 1169/2011 arauak, elikagaiek kontsumitzaileari eman behar dioten informazioari buruzkoak.
  • Zaindu itzazu osagaiak. Hauta itzazu zure nutrizio profila zaintzeko moduko osagaiak daramatzaten lasagnak: esne gaingabetua, osoko pasta eta berdurak. Era horretan, balio osasungarriagoetan ibiliko dira energia, gantza, gantz saturatua eta azukreak. Bereziki zaintzekoa da gatza, plater prestatuek kopuru handietan izaten baitute, eta, hori dela eta, oso noizbehinka jan behar dira.
  • Hobe berdurekin. Nutrizio arloko semaforoan ageri diren aukeren artean, haragiz egindako lasagnek, batez beste, kopuru handiagoetan ematen dituzte aztertu ditugun mantenugaiak. Gatza bereziki. Horrexegatik, hobe da berdura lasagnak hautatzea.
  • Zer da hobea, izoztua edo hozkailuan edukitzekoa? Aldea ez da nabarmena. Izozte prozesuak ia ez dio eragiten elikagaien nutrizio arloari, nahiz eta komeni den jakitea beti egon daitekeela aldaketaren bat ezaugarriren batean, elikagai freskoekin gertatzen den bezala: elikagai horiek biltzen eta prestatzen direnetik jan bitartean galtzen duten mantenugai kopurua batzuetan handiagoa izaten da izoztean gertatzen diren gorabeherak baino. Horrela, bada, modu seguru eta egokian izoztuta dauden elikagaiek ez dute freskoen inbidiarik.
  • Prezioa markaren araberakoa izaten da. Prezioari ez dio eragiten barreneko betegarria haragiz edo berduraz egina izateak. Markak dauka egiazko eragina. Errazio gisa 100 gramoko zatia hartuta, eta hozkailuan edukitzekoak diren lasagnak elkarren artean alderatuta, aukera garestienak bi aldiz gehiago balio du merkeenak baino. Izoztuen artean, berriz, alde txikiagoa dago marken artean, eta, batez beste, garestienak %50 gehiago kostatzen dira.

Aditua hitzegiten du

Ramon de Cangas, Dietista-Nutrizionisten Kontseilu Nagusiko Aholku Batzordea: “Etxean egina izan edo industriala, ez litzateke jan behar astean behin baino gehiagotan”

Zer ematen dio lasagnak gure dietari?

Ikusi egin behar da zer-nolako lasagna den, baina gehienean karbohidratoak ematen dizkigu, indize proteiko handikoak, proteinak ere bai, balio biologiko handia dutenak (haragiz, arrainez edo itsaskiz egina dagoenean), zuntza (batez ere begetalak dituenean), gantzak (aurrez eginda datozen batzuek gantz osasungaitzak izaten dituzte, adibidez palma olioa), sodioa eta beste mineral batzuk, eta zenbait bitamina.

Nutrizio arloko piramidean, non jarri behar da lasagna?

Elikagai mota hori piramidearen gorengo aldean jartzekoa litzateke.

Zergatik?

Arrazoi bat baino gehiago dago: kopuru handietan izaten dituelako kaloriak, sodioa eta irin finduak, eta gantz osasungaitzak ere eduki ditzakeelako (batez ere, bertsio industrial batzuek). Oro har, ultraprozesatua dagoen elikagaia dela esan dezakegu.

Hainbeste kaloria ematen dituenez, plater horri nola egingo genioke leku bat gure dietan?

Bertsio industrialak eta jatetxeetan eskaintzen dituztenak oso noizbehinka hartu behar dira. Etxean eginak, bestalde (gatz gutxiago badute, berdura gehiago, oliba olio birjina estra, osoko irinarekin egindako pasta…) maiztasun gehixeagorekin jan daitezke. Baina horiek ere noizbehinka jatekoak dira, gehienetan aurrez prestatuta datorren pastarekin egiten dira eta. Azken batean, noizean behin jateak ez dakar arazorik.

Zehaztuko zenuke maiztasun bat?

Nire iritziz, ez litzateke jan behar astean behin baino gehiagotan; ez lasagna bera bakarrik, lasagna osatzen duten elikagai multzo industriala baizik. Hor sartuko lirateke jatetxeetan eskaintzen dituzten gehienak ere.

Zein populazio taldek eduki behar luke arreta berezia plater mota hori hartzerakoan?

Noizean behin janez gero, ez dago arazorik ia ezein multzorentzat. Agian, irin finduak izaten dituztenez, diabetesa daukaten pertsonek kontu gehixeago eduki behar lukete glukosa kontrolatzeko garaian. Zeliakoek, berriz, glutenik gabeko bertsioak har ditzakete. Eta, azkenik, hipertentsioa dutenek baztertu egin behar lituzkete bertsio industrialak, gatz asko izaten dute eta.

Zenbait trikimailu osasungarriagoa izan dadin.

Lasagnak kaloria asko ematen du ia beti, eta gantz eta gatz ugariko platera izaten da. Etxean eginda, dena den, lor daiteke zertxobait hobetzea errezeta gustagarri horren ezaugarriak. Baina nola egin? Ramon de Cangas dietista-nutrizionistak zenbait trikimailu eman digu:

  1. Bila ezazu osoko irinarekin egindako pasta. Irin mota horrek kopuru handietan izaten ditu zuntza eta bitaminak, onurak eragiten ditu odoleko azukrean eta lagundu egiten du hesteen mugimendua erregularragoa izan dadin. Lagundu egiten du LDL kolesterola xurgatzeko prozesuari aurrea hartzen, beste zenbait onuraren artean. Ez da erraz bilatzen, baina merkatuan badira pasta mota hori eskaintzen duten zenbait marka. Horien artean, La Bio Idea, Granero Integral eta Castagno, hirurak ere elikadura ekologikoan ari direnak batez ere. Prezioa 2 eta 5 euro artekoa izaten da.
  2. Erabil ezazu oliba olio birjina estra ragu-a egiteko. Lurrin eta zapore gehiago izaten du, eta gantz monosaturatugabe ugari. Gantz mota hori mesedegarria da, lagundu egiten duelako LDL kolesterolaren mailak murrizten (txarra), odoleko azukre maila kontrolatzen, zelulak garatzen eta mantentzen, eta ikusmenari eta immunitate sistemari ere laguntzen die osasuntsu irauten.
  3. Erantsi berdura eta barazki ugari. Energia gutxi ematen dute, eta ugari, berriz, zuntza, bitaminak, mineralak eta fitomantenugaiak. Horiek maiz jateak murriztu egiten du zenbait gaixotasun kroniko izateko arriskua: 2 motako diabetesa, bihotz-hodietako gaitzak eta zenbait minbizi mota.
  4. Urritu gatza. Osasunaren Mundu Erakundeak dioenez, pertsona bakoitzak 9,7 gramo gatz hartzen du egunean, komeni dena halako bi ia. Gatz gehiegirekin jateak arriskua dakar arteria hipertentsioa izateko, eta, ondorioz, gaixotasun kardiakoren bat eta garunhodietako istripuren bat jasateko.