Garagardoa: milaka urte eta beti modan

Garagardoa: milaka urte eta beti modan

Ezagutzen diren lehen zibilizazioak bezain antzinakoa da garagardoa. Mesopotamia ingurutik dator, eta aurkikuntza arkeologikoek adierazi dute orain dela 6.000 urte ere hartzen zutela edari hori. Handik Egiptora pasatu zen, eta herrialde hartan egiazko lantegiak egin zituzten garagardoa ekoiztekoa (oinarrizko elikagaitzat hartzen zuten). Egiptotik Europara zabaldu zen, eta herri zeltek, germaniarrek eta galiarrek garagardoa etxean egiteari ekin zioten. Eta Iberiar penintsulan, badakigu iberiarrek K.a.-ko 1.100. urtean erabiltzen zutela garagardoa, baina litekeena da lehenagotik ere erabiltzea.

Espainian Carlos I.a erregearekin eta haren gortearekin izan zuen bultzada handia garagardoak, izugarri maite zuten-eta edari hori. Garai artan artisau erako lantegi bat sortu zuten, eta hura izan zen Espainiako lehen garagardotegi modernoa. 1701. urtetik aurrera, Estatuaren monopolio izendatu zuten garagardogintza Independentzia Gerra bukatu arte, eta 1833. urtean liberalizatu zuten ekoizpena. XX. mendearen hasieran, urtean 15 milioi litro inguru ekoizten ziren, eta orduan sortu ziren garagardo konpainia handiak. 1922an Garagardogileen Espainiako Elkartea sortu zen

Tipologia

Garagardo motak

Erabiltzen diren legamien arabera, bi familia handitan bereizten dira garagardoak:

• Ale motakoak: hartzidura handikoak dira, eta legamiek tenperatura handietan jarduten dute. Azkarrago hartzitzen dira 15 ºC eta 25 ºC arteko tenperaturetan, eta, gainera, metatu egiten dira muztioaren gainaldean. Ale motako garagardoak hartzidura bukatu eta egun gutxitara zerbitzatu daitezke. Garagardo mota hori britainiar uharteei lotua egon da tradizionalki. Honako hauek dira ezagunenetakoak: bock, brown ale, abadiako garagardoak, mild, old edo pale ale, Belgikako saison delakoa edo stout eta cream stout beltzak.
• Lager motakoak: hartzidura apalekoak dira, eta legamiek tenperatura txikietan jarduten dute. Mantsoago hartzitzen dira 5 ºC eta 9 ºC artean, eta hartzitze tangen hondoan uzten dira. Garagardo horiek 0 ºC-an biltegiratu behar dira hiru astetik hiru hilabeterako denbora tartean. Prozesu horretatik datorkie izena: lager hitzak biltegia esan nahi du alemanez, eta lagerbeerek, berriz, biltegiratzeko garagardoa. Honako hauek nabarmentzen dira: bock delakoa, kolore ilun-ilunekoa eta double bock delakoa; dark esaten zaiona, hori ere iluna; ice edo pilsener izenekoak; pilsner edo pils direlakoak, urre kolorea eta zapore lehorra dutenak.

Ale motako garagardoak beroago zerbitzatzen dira (12 ºC eta 18 ºC artean) lager motakoak baino (7 ºC eta 10 ºC artean). Eta nahiz eta ale motakoak historia gehiago eduki atzetik, lagerra bihurtu da merkatuan nagusi, bere zapore leunari esker. Lager motakoa izan edo ale motakoa izan, maltaren araberakoa izaten da garagardoaren kolorea. Mota batekoak baino gehiagotakoak daude, baina guztiei ematen diete berotze prozesu bat hozitze aldia geldiarazi eta aletik ez daitezen sortu landare txikiak. Berotze horrekin, gainera, txigortu egiten da malta, eta zenbait kolore hartzen ditu. Gutxi txigortzen denean, kolorea argiagoa eta horixka izango da, hau da, pilsener garagardoak izaten duen kolorearen antzekoa hartuko du (lager motako garagardo hori da munduan gehien kontsumitzen dena). Gehiago txigortzen denean, kafe edo txokolate tonuko kolorea hartzen du, ale motakoek bere-berea dutena.

Beste garagardo mota batzuk ere badira, gutxiago kontsumitzen direnak oro har: ketuak, gari maltatuz egindako zuriak (weissbier edo weizenbier), gariz eginak, zekalez edo mugurdi zaporez hornituak, hefe motakoak, zeinak botilan izaten baitu bigarren hartzidura, eta abar.

Gero eta garagardo ekoizle gehiagok, industrialek bezala artisau erakoek ere bai, egiten dituzte glutenik gabeko garagardoak, href=”http://saludyalimentacion.consumer.es/intolerancia-al-gluten/introduccion”zeliakoentzat[/a] egokiak direnak, eskaria ere gero eta handiagoa baita. Esaterako, badira glutenik gabeko aleekin egindako garagardoak: artobeltza, basartoa, artatxikia, kinoa…. Baina badira berez glutena duten aleekin eginak ere, adibidez garagarrarekin edo gariarekin, baina gero prozesu entzimatiko bat ematen diete ia erabat desagerrarazteko; pauso horrekin, gluten kopurua 5 z/m-ko (zati milioiko) kopurutik behera uzten da, eta neurri hori onargarria da Espainiako Zeliakoen Elkarteen Federazioaren zigilua eramateko (FACE).

Garagardoa limoiarekin

Radler izenez bataiatu dutenak %60 izaten du garagardoa eta %40 limoia. 1920ko hamarkadan sortu zen, txirrindulari egarrituei eskaintzen hasi zirenean freska zitezen. Limoiarekin edo gaseosarekin nahastea da ohikoena, baina badira bestelakoak ere, pomeloarekin nahasiak adibidez, edo beste zapore batzuetako freskagarriekin (horiei guztiei radler esaten zaie). Nahastura hori izendatzeko beste termino ezagun bat shandy da. Ez da marka bat, herrialde anglosaxoietan erabiltzen duten izena baizik garagardoaren eta jengibrearen nahasketa izendatzeko (ginger beer). Alkohol graduazioa apalagoa izaten du (%1etik beherakoa), eta beste freskagarri eta lurrin batzuekin konbinatzen da.

Garagardo alkoholdunak eta alkoholik gabeak

Alkoholik gabeko garagardoak %1etik beherako alkohol graduazioa du bolumenean, eta alkohol gutxikoak, berriz, %1 eta %3 artekoa. Bi garagardo horien portzentajeetan sartua dago alkohol gradu bolumetrikoa adierazteko tolerantzia onartua. Alkoholik gabeko garagardoak 140 Kcal inguruko kaloria balioa du litro bakoitzeko, eta aukera ona izan daiteke pisua zaindu nahi dutenentzat. Baina, zalantzarik gabe, alkoholik ez izatea da garagardo mota horren ezaugarririk onuragarriena. Alkoholaren kontsumoak nerbio sistemari eragiten dio, eta anestesiko edo lasaigarri arin gisa jarduten du. Kaltegarria da kopuru handietan hartuta, eta mendekotasuna sor dezake. Horretaz gain, zirkulazio istripuak sortzeko arrazoi nagusietakoa da herrialde askotan, atzeratu egiten baititu erreakzio denborak eta hondatu pertsonen bereizmen gaitasuna. Hori dela eta, alkoholik gabeko garagardoa da beti osasungarriena.

Artisau erako garagardoak: non dago aldea?

Artisau erako garagardoak leku bat egiten ari dira gure dietan, merkatuak izan duen berezko bilakaeraren ondorioz hain zuzen. Garagardo horiek alde handiak dituzte modu industrialean egindakoekin.

• Osagaiak. Artisau erako garagardoa osagai naturalekin egiten da, eta ez daramate ez gehigarri artifizialik eta ez kontserbagarririk ere, horien etiketan esaten den bezala: ura, legamia, maltak eta lupulua baino ez. Garagardo industriala, aldiz, pasteurizatu egiten da, eta kontserbagarriak izaten ditu. Garagardoa beti egin izan da garagarraren maltarekin, eta osagai hori kalitate handikoa eta garestia da. Baina kostuak merkatzeko, ekoizle industrial handiek beste gehigarri merkeago batzuk erabiltzen dituzte, adibidez arroza, artoa edo artatxikia, eta kalitate apalagoko garagardoa lortzen dute horrela.
• Errezeta. Oinarrizko errezetak erabiltzen dira garagardo industrialak ekoizteko, ekonomikoki bideragarriak diren osagai eta prozesuekin. Artisau erako garagardoa, aitzitik, hainbat alditan moldatzen dute, harik eta ekoizleak eman nahi dion zaporea eta lurrina lortzen diren arte. Garagardogile bakoitzak bere formula lantzen du, eta gustuei eta bezeroei egokitzen zaie. Garagardo bakoitza bakarra da, eta, ondorioz, garagardo industriala baino produktu garestiagoa da.
• Elaborazio prozesua. Garagardogile handiek prozedura automatikoak erabiltzen dituzte, eta gizakien esku-hartzea oso txikia izaten da; artisau erako garagardoak, aldiz, eskuz egiten dituzte eta makina gutxi erabilita. Garagardo industrialei, gainera, pasteurizazio prozesu bat ematen diete, eta hor galdu egiten dituzte nutrizio arloko zenbait ezaugarri.
• Iragazte prozesua. Artisau erako garagardoa eskuz iragazten dute, makina handiak erabili gabe; garagardo industrialari, aldiz, iragazte kimiko bat ematen zaio eta horrek desagerrarazi egiten dituen hondakinak, baina baita garagardoak berez dituen legamiak eta proteinak ere. Prozesu horrek zaporea eta lurrina galarazten dizkio. Hala ere, artisau erako gero eta garagardo gehiagok erauzten dituzte hondar horiek, edari interesgarriagoa eskaintzeko asmoz.
• Zaporearen konplexutasuna. Artisau erako garagardoak zapore erakargarriagoa eta konplexuagoa du industrialak baino: beti du gorputz, zapore eta lurrin gehiago. Hori dela eta, gero eta kontsumitzaile gehiagok estimatzen ditu garagardo dastaldiak; ohartu dira zer-nolako kalitatea duten produktu horiek, zenbat aukera eskaintzen duten, sukaldean zenbateko jokoa ematen duten eta zenbat garagardo mota sor daitezkeen. Kontsumo eredu hori hedatzearekin bat, garagardo marka handi batzuk ere hasiak dira edizio bereziko edo mugatuko garagardoak ekoizten.
• Hurbiltasuna. Garagardoaren ekoizpen unibertsala eredu global baten ondorio da, konpainia handiek erabiltzen duten ereduaren ondorio. Artisau erako garagardoak, aldiz, enpresa txiki eta ertainetan egiten dituzte, kontsumitzailearengandik hurbil, ekoizpen eta hazkunde sistema koherente bat erabilita eta azken produktuaren kalitateari kalterik egin gabe.

Nutrizio arloko analisia

Zer leku behar dute dietan

Nahiz eta Espainiako Estatua herrialde garrantzitsua izan ekoizpenari dagokionez, herritar bakoitzak urtean edaten duen garagardo kopurua oso urruti dago Europako batez bestekotik. Herritar bakoitzak 71,8 litro esaten ditu, eta zifra hori hurbil dago Mediterraneo inguruko ereduetatik, non garagardoa gehiago hartzen den edari freskagarri gisa eta ez edari alkoholdun gisa. Eta batez ere ostatuetan edaten du jendeak: garagardo guztiaren %64 hartzen du jendeak establezimendu horietan. Andaluzian, Extremaduran eta Ceuta eta Melillako hiri autonomoetan edaten da gehien.

Garagardo mota ugarien artean, Estatuan bertan egindakoak maite ditu gehien jendeak (herritarren ia %90ek), eta batez ere arinak, alkohola 4 eta 5 gradu artean dutenak. Alkoholik gabeko garagardo asko edaten da Estatuan, Europan beste inon baino gehiago; hain zuzen, hartzen den garagardo guztiaren %14 da gaur egun. Mediterraneo inguruko herrialdeetan, garagardoa eta gisako edari alkoholdunak neurrian hartzea eguneroko errutinaren zati da. Gehienean, dietaren barrenean hartzen da eta elikagaiekin lagunduta (aldi berean elikagai solidoak hartzeak lagundu egiten du alkohola azkarrago metabolizatzen).

Neurrian hartuta, garagardoa edaria onargarria izan daiteke, baina betiere norberak arduraz egin beharreko hautua da hori. Hau da, edari hori ez da sartzen aholku osasungarrien barrenean, alkoholik gabeko bertsioa izan ezik.

Ardoarentzat, garagardoarentzat eta graduaziok txikiko edari hartzituentzat ematen dituzten gomendio ofizialek hauxe esaten dute: egunean ez dela gainditu behar 2-3 unitateko neurria gizonetan (1 unitate = 1 ardo kopa edo 1 garagardo botila, 200 ml-koa), eta zertxobait gutxiago emakumeetan (1-1,5 unitate). Hala ere, alkohola beti da kaltegarria osasunarentzat, kantitate txikietan hartuta ere.

Nutrizio arloko analisia

Alkoholik gabeko garagardoak izan ezik, edari honek kaloriak ematen ditu alkohol portzentaje batekin batean. Almidoiak eta azukreak hartzituta sortzen da alkohol hori, eta 7 kaloria inguru izaten ditu gramo bakoitzeko. Kaloria horiei “hutsak” esaten zaie, alkoholak energia bai baina ez duelako mantenugairik, adibidez bitaminarik eta mineralik. Garagardoak kaloriak baizik ez dizkio ematen dietari, B multzoko bitaminak eta elementu mineral batzuk.

• Kaloriak. Ohiko garagardo baten kaloria balioa edari horrek duen alkohol etilikoak emana da (7 Kcal/g-ko) eta hondar estraktu lehorrak ere bai, non maltodextrinak ageri diren (4 Kcal/g-ko), almidoiaren hidrolisitik datozenak eta legamiak metabolizatu ez ditzakeenak. 5 gradukoak, 450 Kcal emango lituzke litroko; bi heren alkoholari dagozkio eta gainerakoa maltodextrinei. Garagardoaren alkohol kopurua %3aren eta %8aren artekoa izaten da; garagardo “leunetan” edo kaloria gutxikoetan, %3 ingurukoa.
• Karbohidratoak. Karbohidrato ez-digerigarriak garagardoaren zuntz disolbagarriaren zati dira. Gomendioek diote egunean 30 g zuntz dietetiko hartzea komeni dela, eta heren batek disolbagarria izan behar dela. Zuntz hori ez da kopuru beretan agertzen garagardo mota guztietan, baina garagardoen kopuruak hutsaren hurrengoak dira.
• Bitaminak. 100 gramo bakoitzeko, Eguneko Kopuru Gomendatuaren %6 inguru ematen du B12 bitaminatik, %2 B2tik, %3 B3tik, %4 B6tik eta %3 B9tik. Kontzentrazio horiek apalagoak dira alkoholik gabekoetan.
• Folatoak. Garagardoa folato iturri errespetagarria da, bai osagai hori kantitate aipagarrietan duelako eta bai balio biologiko onekoak direlako. Flabonoideak ere baditu, landare ehunetan ugari agertzen diren polifenol multzo bat. Ohiko garagardoak oso sodio gutxi izaten du. Gainera, potasio/sodio harremana oso altua da, eta horrek eragin diuretiko handia ematen dio.
• Proteinak. 0,5 mg proteina besterik ez du ematen 100 gramo bakoitzeko. Ez da nahasi behar garagardoa bera eta garagardo legamia; azken hori ere saltzen da (urre koloreko ezkaten itxura eta zapore mikatza izaten du), eta proteina ugari ematen du (oro har, nutrizio balio handiko elikagaia da).

Garagardoak, izen-abizenekin

Garagardoek izen bat baino gehiago izaten dute. 53/1995 Errege Dekretuak arautzen du arlo hori eta honako baldintza hauek ezartzen ditu:

• Zerealekin egindako garagardoek “cerveza de…” izena eramango dute eta jatorrizko zerealaren edo zerealen izena agertuko da, pisu handiena duenetik txikiena duenerako hurrenkeran: garagar maltaren zati baten ordez beste zereal batzuen malta erabiliz lortu den edariarentzat erabiltzen da.
• Estra saileko dela esateko, estraktu lehorrak ez du izan behar %15etik beherakoa.
• Berezia (especial) izena emateko, jatorrizko estraktu lehorrak ez du izan behar %13tik beherakoa masan.
• Garagardo beltzak, berriz, 50 kolore unitate baino gehiago dituzten guztiak dira, European Brewery Convention erakundearen eskalan neurtuta (Europa mailan aritzen da, eta edari horren inguruko ikerketak egitea eta kalitatea hobetzea bilatzen du).

Etiketak baldintza hauek bete behar ditu:

• Osagaien zerrenda ematea garagardo hauentzat bakarrik da nahitaezkoa: alkohol graduazioa %1,2koa edo txikiagoa dutenak.
• Alkohol gradua adieraztea nahitaezkoa da bolumenean %1,2tik horako alkohol gradua dutenentzat. Alkohol graduari dagokion zifrak dezimal bat edukiko du gehienez, “% vol” sinboloa jarraian eta aurretik “alcohol” hitza edo “alc” laburdura.
• Alergenoak berariaz adierazi behar dira, “contiene” aipamena jarrita, baldin eta ez badira zerrendatzen osagaien artean.

Edateko eta aurrezteko gomendioak

Erosketa egiteko gomendioak

Garagardoa maite ez dutenentzat

Zapore mikatza izaten du garagardoak, eta baliteke horrek atzera eginaraztea zenbaiti. Limoia eta gaseosa daramatenak edo zaporez onduta daudenak izango lirateke egokienak, baina beti kontuan hartu behar da zenbat azukre duten, eta hori ote den freskatzeko aukerarik osasungarriena.

Sukaldean erabiltzeko

Zaporean duten indarragatik eta ñabardurengatik, garagardo txigortuak eta beltzak salda apartak dira sukalderako, batez ere haragiak prestatu nahi badira, esaterako hegaztiak edo txahalkia. Gisatuek edo jaki erreek, href=”http://verduras.consumer.es/”vbegetal[/a] kopuru eder bat eta garagardoa erantsita, zapore trinkoa lortuko dute alkohola lurrundu ondoren.

Diabetikoentzat

Alkoholak sekula ez luke egon behar gaixo dagoen pertsona heldu baten elikadura ereduan. Hala ere, Lager motako garagardoen artean, Diat Pils erakoak sortu dira (Pilsen sailekoak), diabetikoek hartzeko moduko garagardoak alegia (gain-hartzidura bat ematen diete eta murriztu egiten dute azken produktuaren azukre kopurua).

Freskatzeko

Egarria kentzeko lehenbiziko aukera ura da, eta nahi izanez gero limoi zukuarekin, lima edo limoi xerra batekin edo usain belarrekin nahasi daiteke zaporea emateko, mendarekin edo mendafinarekin adibidez. Infusio azukre gabeak ere hor daude, izotzarekin. Baina egoki hidratatu ondoren garagardo bat nahi bada, alkoholik gabea izango litzake osasungarriena, eta alkoholdunen artean, lager motakoak, adibidez ice delakoa, horiek zero gradutik behera hozten direlako hartzitu ondoren eta edari freskagarriagoak direlako ondorioz.

Haurdunentzat

Emakumeek ez dute alkoholik hartu behar haurdunaldian. Garai horretan substantzia hori hartzeak fetu alkoholismoaren sindromea sor dezake, eta arazoak eragin ditzake haurtxoaren bilakaera fisikoan eta mentalean. Proposamena da, beraz, alkoholik gabeko garagardoa hautatzea da, aukera segurua baita haurdun daudenean edo hala daudela uste dutenean, eta bularra ematen ari direnean.

Aurrezteko aholkuak

Garagardoaren prezioa asko aldatzen da bat edo bestea aukeratu. Badira oso merke saltzen direnak (0,70 euroren azpitik litroa) eta badira aski garestiak direnak ere (7 eurotik gora litroa). Eta nola liteke garagardo bat hamar aldiz garestiagoa izatea beste bat baino? Alderdi bati baino gehiagori begiratu behar zaio: marka, ontzi mota, jatorria, edizio mugatua ote den, artisau erakoa…

Oro har, botilako garagardoak garestiagoak dira latakoak baino. Formatu handiak (litro batekoak) merkeagoak dira txikiak baino, eta aurrezteko paketeak (hainbat latako sortak) aukera onak dira erosketa merkeagoa atera dadin. Horretaz gain, garagardoa inportatua bada, markak ospe pittin bat badu edo edizio berezi edo mugatukoa bada, garestiagoa izango da modu industrialean egindako lager garagardo hori sinplea baino.

Erosketa egitean zenbat aurreztu daitekeen erakusteko, bi familia mota hautatu ditugu eta erosketa saski batzuk antolatu ditugu. Denetan jarri ditugu garagardo alkoholdunak eta alkoholik gabeak. Kantitateak kalkulatzeko, egiazko kontsumo datuak hartu ditugu (urtean 71,8 litro pertsona bakoitzeko).