Erosketa gida fruta hezurdunak

Fruta hezurdunak: egin kosk osasunari

1 maiatza de 2014

Fruta hezurdunak: egin kosk osasunari

Abrikotak eta mertxikak, aranak eta nektarinak, paraguaioak eta gereziak. Horra fruta sorta ederra, zein baino zein zaporetsuagoa, lurrintsuagoa eta finagoa. Sasoiko fruta horiek deigarriak eta koloretsuak izaten dira, tonu bizi-bizikoak, udaberrian eta udan ohikoak izaten direnak. Testura, berriz, leuna eta distiratsua izaten dute. Begiekin jateko modukoak dira, eta kosk egitean, zaporez eta freskotasunez betetzen da ahoa. Esan liteke fruta hezurdunek denetarik daukatela: itxura erakargarria, zapore bikaina sukaldean baliatzeko, testura zukutsua, mokadu bakoitzarekin gozatzeko moduko lurrina eta oso aintzat hartzeko nutrizio-ezaugarriak osasuna zaintzeko eta elikadura hobetzeko.

Zer leku behar dute dietan: zenbat da aski?

Fruta freskoek, hezurdunek bezala hezurgabeek ere, zeregin garrantzitsua dute gure dietan. Frutak maiz samar jateak on egiten dio osasunari, eta halaxe baieztatu dute hainbat ikerketak. Baina, hala ere, behar genukeen baino askoz gutxiago jaten dugu. Hori dela eta, osasunaren arloan eredutzat hartzen diren erakundeek “gutxieneko muga bat” jarri diote kontsumoari, ez gehieneko bat. Egunean bost fruta edo barazki errazio edo gehiago jatea komeni da. Errazio bat 140-150 gramo fruta fresko da, gordinik eta garbituta. Kontuak ateratzeko, hauxe izango litzateke fruta errazio bat: fruta ale ertain bat (udarea, sagarra, laranja, platanoa, irasagarra, pomeloa…); meloi, sandia edo anana xerra ertain bat; 2-3 ale abrikot, aran, datil, mandarina, piku; 4-5 mizpira; 8 marrubi ertain; edo postreko plater bat gerezi, mahats, masusta, andere-mahats…

Kalkulu horien arabera, eguneko kopuru gomendatuetara iristeko, 420-450 gramo fruta fresko jan behar genituzke, baina Espainiako Estatuan helduek 200 gramo baino ez dituzte jaten egunean. Hau da, kopuru gomendatuaren erdia baino gutxiago. Halaxe erakusten du Estatuan dieta bidez hartzen denari buruz egindako lehen inkestak (ENIDE esaten zaio), Elikadura arloko Segurtasunaren eta Nutrizioaren Espainiako Agentziak eginak (AESAN). Espainiako Estatuko lagin adierazgarri baten kontsumo-datu indibidualak bildu zituen (inkesta egin zieten 18 eta 64 urte arteko 3.000 laguni), eta ondorio hori atera zuen, fruta gutxiegi jaten dutela, alegia.

Bistan da fruta gehiago jan beharra dagoela, baina zer-nolako frutak hautatu behar dira? Fruta mota bakoitzak ezaugarri jakinak dituen arren nutrizioaren ikuspegitik, egiaz ez dago arrazoi sendo-sendorik baten edo bestearen alde egiteko, non eta ez dugun elikadura arloko alergiaren bat. Hori oso garrantzitsua da, gida honetan agertuko diren fruta guztiak errosazeoen familiakoak dira eta. Helduetan oso ohikoa izaten da familia horretako frutek alergia eragitea, eta, beraz, jan ondoren okerreko erreakzioren bat sumatuz gero, alergologoarengana joan behar da.

Beste zalantza bat izaten da azala jatea komeni den edo ez. Espainiako Dietisten elkarteak eta “Egunean 5” Elkarteko Batzorde Zientifikoak egin duten txosten batek dioenez, nahiz eta azala kenduta murriztu egiten diren zenbait mantenugai (zuntza, C eta B1 bitaminak eta azido folikoa), galera horiek ez dira adierazgarriak epe luzera, baldin eta kontuan hartzen bada zer-nolako onurak egiten dituen elikagai horiek jateak. Dokumentu horretan esaten da, gainera, ebakitako lekuaren inguruan soilik gertatuko liratekeela galerak, eta ez elikagaiaren barrenean. Azala jateko asmoa badugu, berriz, ongi-ongi garbitu behar da.

Ongi heldu gabe al daude?

Fruta hauek jateko garairik egokiena bero gehien egiten duen hilabeteetan izaten da. Hortaz, udaberri bukaeran eta udan jatea da onena. Era horretan, behar bezain helduak egongo dira, eta zapore eta testura hobeak izango dituzte. Gainera, merkeago erosteko modua izango dugu. Gerta liteke, ordea, erosteko unean ongi heldu gabeak egotea. Ildo horretan, komeni da jakitea zein diren klimaterikoak eta zein ez.

Lehenbiziko horiek ongi heldu gabe daudela biltzen dituzte eta, bilduta gero ere, jarraitu egiten dute ontzen; bigarren sailekoak, berriz, behar bezala heldu gabe bilduz gero, usteldu egiten dira denborarekin. Hemen aipatu ditugun fruta guztiak, gereziak izan ezik, klimaterikoak dira. Horrela, ongi heldu gabe dauden abrikotak, aranak, mertxikak, nektarinak edo paraguaioak erosten baditugu, ez dugu zertan kezkatu: etxean ongi kontserbatuz gero, joango dira heltzen mantso-mantso. Paperezko poltsa zulodun batean sartzen baditugu, eta ongi helduta dauden beste fruta klimateriko batzuk jartzen badizkiegu ondoan, lehenago onduko dira; izan ere, fruta onduak etilenoa askatzen du, eta helarazi egiten du hain umotuta ez dagoen fruta. Gereziak, berriz, ongi helduta daudenean bildu beste aukerarik ez dago.

Zer egin fruta heldu dadin?

  • Abrikota: 20 0C inguruan eduki behar ditugu bi edo hiru egunez. Azkarrago helduko dira ondoan sagarrak jarrita. Ontzen direnean, hozkailuan sartuko ditugu.
  • Arana: aski da egun batzuetan giroko tenperaturan uztea mamia guritzen has dadin. Onduta erosten baditugu ere, ongi irauten dute 2-3 egunez.
  • Mertxika, nektarina eta paraguaioa: bi edo hiru egunez utziko ditugu giroko tenperaturan. Estrategia horrekin ez dute gozo puntu handiagoa hartuko, baina lurrin eta zapore gehiago izango dute. Azala horixkagoa duten aleak hobeki helduta egoten dira.

Fruta hauek ezaugarriak, erabilerak eta kontserbatzeko moduak

Fruta hezurdunak: bitxikeriak, erabilera eta kontserbatzeko moduaz

Fruta hezurdunek badituzte ezaugarri batzuk elkarrekin eta beste ezaugarri batzuek, berriz, bereizi egiten dituzte batzuk eta besteak. Ezaugarri horien berri emango dugu jarraian, eta zenbait ohar eta bitxikeria ere azalduko ditugu fruta gustagarri horien inguruko zenbait jakingarri azaltzeko eta gure etxeetara nola iritsi diren ikasteko.

Abrikota.

Karoteno gehien duen frutetako bat da. Substantzia hori A bitamina bihurtzen du gure gorputzak, eta beharrezkoa da ikusmenarentzat eta immunitatearentzat. Karotenoide ugari ematen duten dietak eginda badirudi murriztu egiten dela gaixotasun batzuk izateko arriskua: zenbait minbizi mota, bihotz-hodietako gaixotasunak, kataratak eta makula endekapen senila. Horixe esaten dute zenbait ikerketak, baina ez dira guztiz erabatekoak. Fruta horren eragin kardiobabesleak flabonoideen ondoriozkoak direla dirudi, eta horien artean, kerzetina nabarmentzen da. Bere azido organikoek (malikoak eta zitrikoak, esaterako) indartu egiten dute C bitaminaren eragina, eta baliteke hesteei erraztasunak ematea kaltzioa xurgatzeko; horretaz gain, baliagarria izan daiteke azido urikoaren eraginez giltzurrunetan sortzen diren harriei aurrea hartzeko.

  • Erabilerak: gordinik jatea ohikoena, baina lehortuta jan daiteke edo konpota zein pasteletan.
  • Noiz eta nola hautatu: fruta hauek maiatzetik abuztua bitartean izaten dute garairik onena, baina neguan ere lor daitezke. Ongi helduta daudela jatea komeni da (hatzarekin estutu eta bitan zatitzen direnean), baina ez dugu hartuko kolpatua edo guriegia dagoenik. Kolore arrosakaragoa badute, seinale ona.
  • Nola kontserbatu: hozkailuan gorde behar dira, eta erosi ondorengo 3 edo 4 egunetan jan.

Gerezia.

Gereziek azido folikoa izaten dute, eta bitamina hori beharrezkoa da haurdunaldian amaren ehuna hazi dadin, immunitate sistemak ongi funtziona dezan eta odola eratu dadin. Potasioa ere dezente ematen du, eta mineral horrek erregulatu egiten du odol presioa. Zenbait ikerketak diotenez (horien ondorioak ez dira erabatekoak), herdoilaren aurkako gaiek, antozianinek bereziki, babestu egiten dute bihotz-hodietako gaixotasunetatik.

  • Erabilerak: gordinik bikain daude eta ezin egokiagoak dira tartak, mousseak, sorbeteak egiteko, konfitatuta jateko edo bonboiak betetzeko. Zenbait herrialdetan ongailuak prestatzeko ere erabiltzen dituzte, ehizakiak, txerria eta hegaztiak laguntzeko.
  • Noiz eta nola hautatu: maiatza eta uztaila artean izaten dute garairik onena, baina apiriletik abuztu erdialdea arte izaten dira. Kolorez gorri ilunak edo beltz biziak direnak hautatzea komeni da, gerezi motaren arabera. Azalak distiratsua izan behar du, eta osorik egon behar du, gorabeherarik gabe. Handienek zapore hobea izaten dute.
  • Nola kontserbatu: ongi helduta badaude, hozkailuan gordeko ditugu, garbitu gabe eta tapatu gabe (bi aste ere iraungo dute). Gerezi motarik ilunenek irauten dute ongien izoztuta gero.

Arana.

Zuntz dietetikoari eta beste substantzia batzuei esker (pektina, sorbitola eta konposatu fenolikoak), eraginkorra da idorreriaren aurka egiteko, areagotu egiten duelako gorozkien bolumena, suspertu hesteen mugimendua eta erraztu husteko prozesua. Karotenoideak ere baditu, eta gure gorputzak A bitamina bihurtzen ditu gero, zeina beharrezkoa baita azalarentzat eta immunitate sistemarentzat. Zenbait ikerketaren arabera, aranak dituen herdoilaren aurkakoek (azido kafeikoa, p-kuramikoa eta ferulikoa) hobetu egiten dute kolesterol maila, baina guztiz frogatu gabe daude ondorio horiek.

  • Erabilerak: bere horretan jateaz gain ezin egokiagoak dira konpotak egiteko, baina baita konfituretan erabiltzeko eta hainbat errezeta laguntzeko ere (indioilar, oilasko eta txerri gisatuak, esaterako), eta postreetarako ere bai (mousseak, tartak eta askotariko gozoak).
  • Noiz eta nola hautatu: uztailetik abuztura izaten da aranak jateko garairik onena. Ez dute eduki behar marroi koloreko orbanik, eta ez dute egon behar zimurtuta (helduegiak daudela esan nahiko luke horrek).
  • Nola kontserbatu: oraindik zertxobait berdeak badaude, hozkailutik kanpo eduki behar dira, heltzen joan daitezen. Ongi umotuta badaude, hozkailuan gordeko ditugu. Ez dira pilatuta jarri behar. Hiruzpalau egun irauten dute egoera onean.

Mertxika edo melokotoia.

Zuntz dietetikoa ez ezik, mineral eta bitamina batzuk ere ematen dituzte mertxikek kopuru txikietan, C bitamina batik bat (mertxika handi batekin, eguneko kopuru gomendatuaren %25 hartuko genuke). Karotenoideak ere baditu, A probitamina bihurtzen direnak (alfa-karotenoa, beta-karotenoa eta kriptoxantina), eta beste karotenoide batzuk ere bai, luteina eta zeaxantina, besteak beste.

  • Erabilerak: mertxikak oso onak dira gordinik eta oso ongi etortzen dira entsaladekin, baina frijituta edo grillean ere egin daitezke, baita izozki, tarta eta sufleak egiteko erabili ere. Konpotak eta marmeladak egiteko balio dute mertxikek, eta plater gaziak laguntzeko ere bai, haragidunak, adibidez.
  • Nola eta noiz hautatu: fruta hauek maiatzetik irailera egoten dira onen-onenean. Itxura ona izan behar dute fruta aleek, eta hatzarekin zertxobait zapaltzeko moduan egon behar dute. Orban berdeak dituztenak baztertu egingo ditugu (ondu gabe dauden seinale izaten da), eta berdin kolpatuta daudenak eta gehiegi umotu direnak ere.
  • Nola kontserbatu: hozkailutik kanpo edukiko ditugu berdeegiak badaude, eta hozkailuan ongi helduta egonez gero. Ez da komeni izozterik. Ez ditugu jarri behar elkarren gainean.

Nektarina.

Mertxikaren osaera berdintsua du, nahiz eta ia hiru halako ematen duen C bitamina. 100 gramo mertxikak 7 miligramo ematen dituzte, eta nektarina kantitate berak 20 miligramo. Egunaren buruan 60 eta 80 miligramo artean hartu behar dugu C bitamina, lagundu egiten duelako elikagaiek ematen duten burdina xurgatzen eta behar-beharrezkoa delako nerbio sistemak eta immunitate sistemak ongi funtziona dezaten.

  • Erabilerak: beste guztiak bezala bikainak dira gordinik baita egoki-egokiak ere kontserbak egiteko, marmeladak, konfiturak eta jeleak. Hainbat postre egiteko aukera ere ematen dute: tartak, pastelak, izozkiak…
  • Noiz eta nola hautatu: udaberri erditsutik uda bukaerara izaten dute garairik onena. Hautatzeko orduan, mertxikekin erabili ditugun irizpide berberak hartu behar lirateke aintzat.
  • Nola kontserbatu: umotuta edo helduta badaude, hozkailuan eduki behar dira. Ongi heldu gabe badaude, berriz, kanpoan utziko ditugu, baina pilatu gabe.

Paraguaioa.

Mertxikaren antzeko ezaugarriak ditu, nahiz eta ugarixeago dituen zuntza, azukreak eta energia. Nutrizioaren ikuspegitik, dena den, ez dago alde handirik.

  • Erabilerak: garbi eta gordin jateaz gain, sukaldean aukera asko ematen ditu fruta honek. Tartak egiteko osagai izan daiteke, galletak, marmeladak eta jeleak.
  • Noiz eta nola hautatu: uztailean eta abuztuan izaten dute garairik onean. Baztertu egingo ditugu orban berdeak dituzten aleak, helduegiak daudenak eta kolpeak dituztenak. Itxura onekoak bereiziko ditugu, hatzarekin zertxobait zapaltzeko moduan daudenak.
  • Nola kontserbatu: nektarinekin eta mertxikekin bezala egingo dugu. Hozkailuan sartuko ditugu umotuta daudenak, eta heldu gabeak kanpoan utziko ditugu.

Fruta mota bakoitzaren semaforo nutrizionala ageri da taula honetan, errazio bat oinarri hartuta. “Egunean 5” elkartearen Batzorde Zientifikoak proposatu duenari jarraiki, errazio bat 145 gramo direla jo dugu. Aipagarria da, alde batetik, fruta hauek zein gutxi ematen dituzten energia, gantzak, gantz saturatuak eta, batez ere, gatza (%0), eta zein ugari zuntza (eguneko kopuru gomendatuen %8 eta %13,8 artean). Fruta guztien azukreak, berriz, laranja kolorez ageri dira. Izan ere, ikuspegi analitikotik zaila da bereiztea zein diren frutak berez dituen azukreak eta “azukre libreak” (Osasunerako Mundu Erakundeak honela definitzen ditu: “Ekoizleak, sukaldariak edo kontsumitzaileak elikagaiei eransten dizkieten monosakaridoak eta disakaridoak, gehi eztiak, ziropak eta fruta zukuak berez dituzten azukreak”). Azukre libreak maiz hartzea kaltegarria izan daiteke, ez, aldiz, berezko azukreak hartzea. Horrek esan nahi du salbuespen baten aurrean gaudela: mantenugai horiek kolore laranjaz ageri diren arren, ez dago kezkatzeko arrazoirik.

  • Gantza eta sodioa (gatza) hutsaren hurrena da fruta guztietan, eta, beraz, ez dago zeresanik gure dietan daukaten eraginaz. Kaloriak, azukreak eta zuntzak, berriz, merezi dute aipamen bat.
  • Kaloriak. Fruta horien errazio batek oso energia gutxi ematen du (egunean hartu beharreko kalorien %4 baino gutxiago). Abrikotak ematen du gutxien (42,2 kcal), aranaren erdiak ia (76,6 kcal).
  • Azukreak. Fruta hauen azukreak ez dira arriskutsuak osasunarentzat, salbu eta diabetesa dutenentzat. Diabetiko batek, berez, gainerako herritarrek adina fruta jan dezake (eta jan behar luke), eta gaitza intsulinarekin kontrolatua badu, dosia egokitu egin beharko du hartzen duen azukre kantitatearen arabera. Abrikota eta mertxika dira azukre gutxien ematen duten bi frutak (10,8 g eta 11,4 g, hurrenez hurren), eta aranak dezente gehiago ematen ditu (17,4 g).
  • Zuntz dietetikoa. Fruta hauek guztiek ugari ematen dute zuntza, bereziki aranak. Horregatik da hain ona hesteetako igarotze prozesua erregulatzeko. Gereziek dezente gutxiago ematen dute (1,9 g, aranen erdia ia), nahiz eta hori ere asko samar den. Gauza jakina da elikagaien zuntz dietetikoak lagundu egiten duela digestio arloko zenbait gaitzi aurre hartzen -eta sendabidea jartzen ere bai-, idorreriari, esaterako, eta bihotz-hodiei ere mesede egiten diela dirudi.

Zein erosiko dut?

Erosketa egiteko gomendioak

Diabetikoentzat.

Diabetesa duen pertsona batek fruta maiz jan dezala komeni da. Gaixo horiek arrisku handia izaten dute bihotz-hodietako arazoak izateko, eta fruta egunero jatea garrantzitsua da hori murrizteko. Nolanahi ere, gaixo horrek intsulina behar badu odoleko azukre maila erregulatzeko, jakin egin behar da jaten dituen elikagaiek zer-nolako osaera duten gutxi gorabehera. Hemen aztertu ditugun fruten artean, abrikotek dezente azukre gutxiago dute, adibidez (10,8 gramo 145 gramoko errazio batean), aranek baino (17,4 gramo). Nektarina eta gerezia, berriz, tartean dabiltza (14,8 gramo/errazioko eta 13,9 gramo/errazioko, hurrenez hurren).

Haurrentzako iradokizunak

Haurrek koloreak eta aukerak maite dituzte. Zenbat eta guk fruta gehiago jarri haien eskura errazago aurkituko dituzte gustukoak. Etxeko txikienen aukerak aldatu egiten dira denbora aurrera joan ahal. Ez da harritzekoa lehen abrikotak gustura jaten zituen ume batek halako batean gereizak maitatzea. Ez dago zertan haur txikienei hezurrik gabe fruta soilik eman nahiz eta gogoan hartu behar den hiru urtetik beherako umeek itotzeko arriskua daukatela eta beraz, erne egon behar izaten da.

Idorreria daukatentzat

Zuntz ugari duen dieta egitea da idorreria kronikorari aurre egiteko lehenbiziko pausua. Zuntz dietetikoak hesteeetan bolumena handitzen du eta gorozkiak hezetu egiten dituenez errazago libratzen da. Hezurdun fruta guztiek zuntz ugari daukate baina aranak dira onenak, alde horretatik. Paraguaoiak, nektarinek eta melokotoiek ere ugari ematen dute. Gutxien-gutxien gereizek baina horiek ere nahikotxo.

Gizendu nahi ez dutenentzat.

Fruta jateak lagundu egiten du gizentasunari aurrea hartzen, eta ez da gizentzen duten elikagaien tartean sartzekoa. Gizentasunari aurre hartzeko eta horiek tratatzeko moduei buruz Espainiako Estatuan berriko lortu den adostasunak esaten duenez, zenbat eta fruta gehiago jan, hainbat eta txikiagoa da pisu gehiegia eta gizentasuna izateko arriskua. Fruta jaten bada, baita kaloria gehien dutenak ere (kasu honetan aranak), utzi egiten zaio beste elikagai batzuk jateari, eta horietako askok ugariago izaten dituzte gantzak, azukre libreak eta energia.

Nola garbitu fruta

Hezurra duten frutak azal eta guzti jan daitezke. Elikagai hauek zuhaitzetan hazten dira, animalietatik eta zorutik urruti, baina horien gainazala ere kutsa daiteke. Gainera, fruta hauek gordinik jaten dira gehienean, eta, beraz, ez diete ematen higienizatze prozesurik beroaren bidez. Hori dela eta, garrantzitsua da ongi garbitzea, mikrobio bidezko kutsadura arrasto guztiak desagerrarazteko. Zorrotz zaindu behar da prozedura, eta garbitu, desinfektatu, uretan pasatu eta lehortu egin behar dira. Fruta aleak oso zikinak badaude, agian desinfektatzaileren bat beharko dugu, adibidez elikagaiekin erabiltzen den lixiba, eta gero ongi-ongi pasatu ur garbitan. Hauxe da fruta hezurdunak ongi garbitzeko modua:

  • Ongi garbitu eskuak frutarekin hasi aurretik.
  • Kendu zati zikinak, kolpatuak edo oso helduta daudenak.
  • Mertxikak, nektarinak eta paraguaioak azal lodixeagoa izaten dute, eta eskuila bat erabili behar da hobeki garbitzeko.
  • Frutak zurtoinak baldin baditu, gereziek bezala, adibidez, atal horri ere jarri behar zaio arreta, substantzia desegokiak izan ditzakeelako eta frutara iritsi. Zati horiek kentzeak murriztu egiten du kutsatzeko arriskua.
  • Garbitu fruta atalak osorik eta azalarekin, iturriko ur ugari erabilita.
  • Bota arraskatik garbitzeko erabili dugun ura.
  • Oso zikinak badaude, elikagaiekin erabiltzeko lixibatik tanta batzuk bota ditzakegu uretara, eta gero uretan pasatu berriz, eta lehortu.
  • Zapi garbi bat edo sukaldeko papera erabiliko dugu bakterio arrastoak desagerrarazteko.
Aurrezteko aholkuak
  • Sasoian erostea. Sasoiko frutak merkeagoak dira eta zapore hobea izaten dute. Hori da aholku nagusia erosketa egitean aurrezteko. Fruta hezurdunak, adibidez, bero handiena egiten duen hilabeteetan izaten dira ugarienak eta gozoenak. Handitu egiten da eskaintza, fruta gehiago izaten da, murriztu egiten dira ekoizteko eta hozteko gastuak, errazagoa da tokiko produktuak edo ingurukoak aurkitzea eta, ondorioz, prezioak apaldu egiten dira.
  • Behar den hori erosi. Funtsezkoa da erosketa ahalik eta hobekien planifikatzea. Frutak elikagai galkorrak dira. Fresko daudela jan behar dira, eta egun gehiegi pasatuz gero, hondatu egiten dira. Hortaz, gurdia mertxikaz, nektarinaz edo abrikotez bete aurretik, komeni izaten da ongi kalkulatzea etxean zenbat beharko dugun. Zenbat lagun egoten dira etxean? Noiz joango gara berriz erosketa egitera? Nutrizio arloko gomendioen arabera, pertsona bakoitzak 420 eta 450 gramo artean jan behar luke fruta egunean. Lau
  • Beste erabilera batzuk aztertu. Fruta sasoirik onenean dagoenean, oso modu onean eros liteke, eta itxura, lurrin eta zapore bikainak izaten ditu. Halako aukera izanik, ohikoa izaten da behar baino gehiago erostea, batez ere eskaintzak daudenean. Hori egiteko joera badugu, erosketa ona izan dadin eta aurrezteko modua eman dezan, funtsezkoa da deus ere ez botatzea, elikagaiak ez alferrik galtzea. Sormena lagun ona da sukaldean. Fruta bere horretan jateaz gain, beste hainbat errezeta ere presta ditzakegu: mazedoniak, tartak, brotxetak eta marmeladak, adibidez, baita zukuak eta edari izoztuak ere. Horretaz gain, ezin ahaztu fruta hezurdun horiek oso ongi etorri ohi direla haragiekin (saltsa bereziren bat eginda) eta entsalada freskoekin. Erosi diren ale guztiak erabiltzea da kontua, errezeta bat baino gehiago eginez eta egunean zehar egingo diren otorduetan leku eginez.