Urdaiazpiko edukietan sekulako aldeak
Prestaturiko elikagai ultraizoztuak -tartean, kroketak- geroz eta ohikoago bihurtzen ari dira gure etxeetan, frijitu bakarrik eta hortik minutu pare batera platerean jangai daudelako, seguruenik. Horrez gainera, goxoak dira, izozkailuan luzaro gorde daitezke eta, behar denean, desizoztu gabe, frijitu egin daitezke, zuzenean.
Urdaiazpikodun kroketa ultraizoztuen zazpi laginen -La Cocinera, Findus, Pescanova, Maheso, Priela, Nicolasa eta Freisa- etiketa, osaketa nutrizionala, transgenikoen balizko presentzia eta egoera higieniko-sanitarioa aztertu da: zazpi horietako sei 500 gramoko ontzietan merkaturatzen dira (Prielá markakoak 400 gramoko zorroan datoz) eta kostua, kiloko, 2,60 eurotik (Maheso) ia 5 euroraino (Pescanova) doaz. Azterketak erakutsi duenez, kroketa elikagai nutritiboa da baina ez oso kalorikoa; frijitzean, dena den, maila kalorikoa izugarri igotzen da; bestetik, lagin horien haragizkoen (haragia gehi urdaiazpikoa) edukia biziki aldatzen da, lagin batetik bestera: %0tik (Nicolasa: marka honek urdaiazpiko aroma baizik ez du baliatzen) edo %2tik (Freisa) %14 (Findus) edo %22raino doa (Prielá). Zazpi laginetatik bostek glutamatoa eransten dutela aitortu dute, onarturikoa baino dezente gutxiago bada ere.
Aperitibo gisa edo bestelako jakien hornikuntza modura hartzen direnez, kroketak inoiz edo behin bakarrik kontsumitzen dira, eta neurriz. Horrenbestez, dastatze-proba batean neur daitezkeen laginen ezaugarri organoleptikoek (zaporea, usaina, itxura, etc.) balio handiagoa hartzen dute. Kontsumitzaileak kroketari tamaina egokia, bexamel fina, pikorrik gabea, eta behar bezainbeste urdaiazpikoa eskatzen dizkio bereziki. Azterketako datuak eta dastatze-probako emaitzak erkatu ondoren, kalitatea eta prezioaren arteko erlazio egokiena La Cocinera laginak eman du: garesti samarrak badira ere (4 euro kiloko), dastatze proban nabarmendu dira eta osaketa nutrizionalik hoberenekoak dira. Hona bi aukera polit: Maheso markakoak dezente merkeago (2,60 euro kiloko) eta kalitate on-onekoak dira; Findus marka ere aukera ona da, (3,75 euro kiloko).
Zer daukaten eta nola egiten diren
Urdaiazpìkodun kroketa industrialek ur, esne, almidoi edo fekula (lodigarria), ogi birrindu, urdaiazpiko ondu, gari irin, olioa (ekilore, soja edo artozkoa) edo landare-gantz, gatz eta, kasu gehienetan, aromak izaten dituzte osagai ohikoenak. Urdaiazpikoa pusketa handi samarretan eta kopuru desberdinetan agertzen da, laginen arabera. Kroketa hauek ohikoen dituzten aditiboak glutamatoa (E-621, zaporea indartzekoa; onartua dago baina alferrikakoa da kalitateko produktu batean), kontserbagarriak, egonkortzaileak, lodigarriak eta emulsionatzaileak.
Kroketak fabrikatzeko prozesuan, aurreneko kontua oinarrizko masa osatzen duten gaiak (landarezko olioa edo margarina, irina, ura eta esnea, funtsez) lantzea da; ondoren gainerako osagaiak erantsiko zaizkio horri eta horrela betegarria osatuko da; ondoren masa hori egosi egin behar da. Egospena amaitutakoan, produktua epeldu eta, berariazko makinetan, kroketak moldatzen hasten dira. Hurrengo urratsean ogi birrindua gehituko zaie eta kroketak -40ºC-tan ultraizoztu egingo dira. Azkenean ontziratu eta toki berezietan bildu egingo dira -30ºC-tan.
Etiketa
Zazpi laginen etiketak ikusita, arau-urraketa bakar bat egiaztatu zen, larri askoa bera: Nicolasa markak espainieraz bataiatu ditu “urdaiazpikodun kroketak” baina hori oker dago, produktuak urdaiazpiko arrastorik ez baitauka. Kontsumitzaileari iruzur egitea da hori; produktu horren zuzeneko izena “urdaiazpiko zaporedun kroketak” izango litzateke.
Bestetik, ontziak daukan kroketa kopurua (biziki aldatzen baita, goian esan bezala) fabrikatzaileek adieraztea eskertuko luke erabiltzaileak; Findus eta Pescanova markek bakarrik ematen dute informazio hori. Bestetik, kontsumitzailearentzat baliagarria da honelako produktuen osaketa nutrizionala ezagutzea: informazio hori gehienek dakarten arren Nicolasa eta Freisa laginek ez dute ezarri.
Kalitatea eta osaketa nutrizionala
Pescanova eta La Cocinera laginek dauzkate kroketarik txikienak, 30 bat ale, horietako bakoitzaren pisua 17 gramo izaki; Prielá laginaren zorroan 15 kroketa baizik ez zetorren, aleen batez besteko pisua 34 gramo zelarik. Dastatzaileentzat aurrenekoak ez ziren egokiak, txikiegi zirelako, eta atzenekoak ere ez, handiegi baitziren. Gainerako laginetako kroketen kopurua, ontziko, 18 aletik (Freisa) 24 alera (Nicolasa eta Maheso) doaz: tarteko tamaina hori atsegin gertatu zitzaien dastatzaileei.
Kroketa horiek ez dira oso kalorikoak: 100 gramoko, 150 kaloriatik (Pescanova, denetan arinenak) 230 kaloriaraino doaz (Prielá); dena den, frijitzean xurgatzen duten olioak kontsumitzaileak hartzen duen azken produktuari kaloria ugari eransten dizkio; dena den, harturiko olio hori azpil edo platerean sukaldeko paper xukatzailea ezarriz kendu egin daiteke. Kroketen ekarpen kalorikoa karbohidratoen lo determina karbohidratoen (%21 – %25, laginen arabera aldatzen dena), gantzen (%4 – %12) eta, hein txikiago batean, proteinen (%4 – %7) edukiak determinatzen du. Karbohidratoak irinetik, ogi birrindutik almidoitik eta esnetik datoz. Proteinak, berriz, erantsitako urdaiazpiko eta txerrikian ez ezik, esnetan ere dautza (beraz balio biologiko handikoak dira). Nicolasa laginekoek, ez urdaiazpiko eta ez bestelako txerrikirik ez daukatenez, proteinatik %3,7 baizik ez dute; Freisa horren gainetik dabil, ozta ibili ere: %5ean. Proteina gehien dauzkatenak Maheso markakoak dira (%7,3raino) eta gainerako gehientsuenak %5 eta %6 inguruan dabiltza.
Gantzak, bere aldetik, kroketen fabrikazioan baliaturiko landare edo animali koipeetatik eta margarinatik datoz, batik bat. Gantz (eta, horrenbestez, kaloria) gutxien daukatenak Pescanova (%4) eta La Cocinera (%5) dira; gantz eta kaloria gehie nekoak, aldiz, Prielá (%12); gainerakoak %9 inguruan dabiltza.
Glutamatoa: alferrikako aditiboa
Zaporearen indartzaile den glutamato monosodikoak (E-621) sodioa dauka eta alferrikako aditiboa da: espezien nahasketen zaporea indartzeko eransten zaie elikagai kontserbatu eta prozesatuei, zorroko zopei, salda-kubotxoei, entsaladentzako ontzeei, etc. Glutamatoaren eransketa legeak mugatzen du (gradu berdinean elikagai guztietan ere): gehienez ere 10.000 zati milioiko onartua dago, hots, 10 miligramo gramo bakoitzeko. Azterturiko zazpi laginetatik bostek bakarrik aitortzen dute glutamatoa erantsi izana baina denetan agertzen denez, irregulartasuna gertatu da hor: glutamato erantsi izana adierazten ez duten bi laginetan (Pescanova eta La Cocinera) substantzia horren agerpen ñimiñoaren arrazoia urdaiazpikoak edo txerrikiak berez zeukan horretan izan daiteke. Nolanahi ere, gainerako bost laginetan atzemaniko kopuruak legeak onartzen duena baino dezente gutxiago da. Glutamato gehien daukaten kroketetan (Freisa) zapore indartzaile horren edukia 1.287 zm baizik ez da, hots, baimendutakoa baino zortzi aldiz gutxiago.
Urdaiazpikoa: osagai kutuna
Etiketei erreparatuz, zazpi laginetatik bik (La Cocinera eta Prielá) urdaiazpikoa ez ezik, txerrikia ere erantsi diote produktuari. Azterketan bi osagai horiek batera konputatu ziren, haragizko pusketak pisatuz. Nicolasa laginak “urdaiazpiko kroketak” izendapena daukan arren, ez dauka urdaiazpikorik eta, gabezia hori ezkutatzeko, urdaiazpiko-aroma sartu du. Freisa markakoek urdaiazpikotik %2,2 baizik ez dute; Pescanova laginak edukiaren %8,3 dauka haragizkorik. Eta txerriki proportzio handieneko kroketak (%22) Prielá dira; gainerakoak %12 eta %14 artean dabiltza.
Laburbilduz eta konparaketako taula
Laburbilduz
- Urdaiazpikodun kroketa izoztuen zazpi lagin aztertu dira; bat izan ezik, denak datoz 500 gramoko ontzietan eta horien prezioak, kiloko, 2,60 eurotik (Maheso) 4,98 euroraino (Pescanova) doaz.
- Elikagai nutritiboa da eta kaloria gehiegi ez daukan arren (ehun gramoko, 150 eta 230 kaloria artean), frijitzean hartzen duten olioak ahalmen energetikoa altxatu egiten du.
- Lagin batetik bestera urdaiazpikoaren (edo urdaiazpiko eta txerrikiaren) agerpena dezente aldatzen da: %0tik (Nicolasa: honek urdaiazpiko-aroma baizik ez du baliatu) edo %2tik (Freisa) %14 (Findus) eta %22raino (Prielá) iristen da.
- Zazpi laginetatik bostek glutamatoa erantsi dutela aitor duten arren, legeak onarturiko mugatik dezente apalago dabiltza denak.
- Kalitatea eta prezioaren arteko erlazio egokiena: La Cocinera lagina: kroketa garesti xamarrak (4 euro kiloko) badira ere, dastatze proban nabarmendu ziren eta osaketa nutrizional hoberenekoak dira. Dezente merkeagoak eta kalitate zuzen baino dezente hobekoak dira Maheso markakoak: horra hor beste aukera polit bat.
| Marca Denomi- nación | La Cocinera | Maheso | Findus | Pesca- nova | Prielá | Freisa | Nicolasa |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Prezioa (euro kiloko) | 3,96 | 2,60 | 3,75 | 4,98 | 3,38 | 3,08 | 2,94 |
| Formatua (gramo) | 500 | 5000 | 500 | 500 | 400 | 500 | 500 |
| Etiketa | Zuzen | Zuzen | Zuzen | Zuzen | Zuzen | Zuzen | Ez dago Zuzen |
| Ale kopurua | 29 | 24 | 20 | 30 | 12 | 18 | 24 |
| Pisua aleko (g) | 17,2 | 20,9 | 24,9 | 16,6 | 34,4 | 28,3 | 20,5 |
| Luzera (cm) | 4,5 | 5,5 | 5,4 | 4,1 | 6,1 | 5,8 | 5,6 |
| Diametroa (cm) | 2,4 | 2,4 | 2,8 | 2,6 | 2,7 | 2,5 | 2,5 |
| Haragi pusketak (%) 1 | 12,2 | 12 | 13,8 | 8,3 | 22,1 | 2,2 | Ausente |
| Hezetasuna (%) | 63,6 | 55,8 | 60,3 | 65,2 | 54,7 | 59,5 | 63,3 |
| Proteina (%) | 6,7 | 7,3 | 5,9 | 5,8 | 6,5 | 5 | 3,7 |
| Gantza (%) | 5,1 | 9,4 | 10,9 | 4,1 | 12 | 9,1 | 7,4 |
| Karbohidratoak (%) | 23 | 25,4 | 21,2 | 23,3 | 24,8 | 24,6 | 24,4 |
| Balio kalorikoa (Kcal/100 g) | 165 | 215 | 207 | 153 | 233 | 200 | 179 |
| Glutamatoa (zm) 2 | 307 | 778 | 531 | 192 | 445 | 1287 | 225 |
| GEO3 | Ez dago | Ez dago | Ez dago | Ez dago | Ez dago | Ez dago | Ez dago |
| Egoera mikrobio- logikoa | Zuzen | Zuzen | Zuzen | Zuzen | Zuzen | Zuzen | Zuzen |
| Dastatze proba (1 a 9) | 6,9 | 6,2 | 7 | 6,1 | 6,4 | 5,7 | 4,3 |
(1) Haragi pusketak (%):urdaiazpiko ondu, urdaiazpiko egosi gehi haragia, denak batura, laginak daukan kopurua islatzen du.
(2) Glutamatoa (zm): zaporea indartzeko aditiboa, kalitatedun produktuetan alfer-alferrikakoa. Baimenduriko gehieneko presentzia 10.000 zati milioiko da.
(3) GEO: genetikoki eraldaturiko organismoak
Banan banan
Urdaiazpikodun kroketa izoztuak, banan-banan
La Cocinera "Urdaiazpiko serranodun kroketak"
/imgs/20060201/cocinera.jpg 500 gramo- 3,96 euro kiloko. Kalitatea eta prezioaren arteko erlazio egokiena. Denetan txikienak: 29 ale dauka ontziak. Haragizko pusketa gehien dauzkatenak (%12); urdaiazpikoa ez ezik, txerrikia ere baliatzen dute. Osaketa hoberenekoak: gantz gutxi (%5), kaloria gutxienekoen artekoak eta aditiborik ez daukatela dioten bakarrak. Laginetan atzeman zen glutamato (zaporea indartzen duen aditiboa) arrasto txikia baliteke haragizko osagaiek berez edukitzea.
- Dastatze proban, 6,9 puntuz, hoberenetako bat; alderdi onak: “kraskatsu” izatea, “masa fin eta xuabea”, “zapore ona”, “bukaera” eta “urdaiazpikoa”; alderdi txarrak: “gezak” eta “txiki samarrak”.
Maheso "Urdaiazpikodun kroketa goxo-goxoak; jaki prestatu ultraizoztua"
/imgs/20060201/maheso.jpg 500 gramo.- 2,60 euro kiloko, denetan merkeenak. Aukera polita.
- Haragizko pusketa gehien (%12) eta proteina gehien (%7) dauzkatenak. Glutamatoa (zaporea indartzen duen aditiboa) daukate, baina oso kopuru txikian: legeak onartutakoa baino hamahiru aldiz gutxiago.
- Dastatze proban, 6,2 puntuz, tarteko posizioetan; alderdi onak: “urdaiazpiko serranoaren zaporea”, “urdaiazpikoa” eta “kraskatsu” izatea; alderdi txarrak: “bexamel oretsua”.
Findus "Urdaiazpiko kroketa ultraizoztuak"
/imgs/20060201/findus.jpg 500 gramo- 3,75 euro kiloko.
- Aukera polita, honakoa ere. Haragizko pusketa gehien dauzkatenak (ia %14) eta gantz gehienekoak (%11). Glutamatoa (zaporea indartzen duen aditiboa) daukatela adierazten du, baina oso kopuru txikian: legeak onartutakoa baino hemeretzi aldiz gutxiago.
- Dastatze proban, 7 puntuz, hoberenetako bat; alderdi onak: “zapore ona”, “harro-harro izatea”, “zukutsuak”, “tamaina egokia” eta “urdaiazpiko pusketak”; alderdi txarrik ez zaie bilatu.
Pescanova "Urdaiazpikodun kroketak"
/imgs/20060201/pescanova.jpg 500 gramo. 4,98 euro kiloko; denetan garestienak.- Txikienak: 30 ale dauzka ontziak. Haragi pusketak edukiaren %8 dira, gantz gutxien daukatenak (%4) eta kaloria urrienekoak (153 kaloria ehun gramoko). Osagaien zerrendan glutamatoa ez da agertzen: laginetan atzeman zen arrasto txikia baliteke haragizko osagaiek berez edukitzea.
- Dastatze proban, 6,1 puntuz, tarteko posizioetan; alderdi onak: “zapore ona”, “harro” eta “kraskatsu” izatea; alderdi txarrak: “bexamel oretsua”, “tamaina txikia”, “ukitu sendoegia”, “gezak”, “urdaiazpiko gutxi”.
Prielá "Urdaiazpikodun kroketak"
/imgs/20060201/priela.jpg 3,38 euro kiloko. 400 gramo- Denetan handienak (12 ale baizik ez ontzian, bakoitzak ia 35 gramo ditu). Haragizko pusketa gehien dauzkatenak (%22); urdaiazpikoa ez ezik, txerrikia ere badaukate. Gantz (%12) eta kaloria ugarienekoak (233 kal.100 gramoko). Glutamatoa daukate, baina oso kopuru txikian: legeak onartutakoa baino hogeita bi aldiz gutxiago.
- Dastatze proban, 6,2 puntuz, tarteko posizioetan; alderdi onak: “kraskatsuak” izatea “urdaiazpiko zaporea”, eta “zukutsuak”; alderdi txarrak: “bexamel sendo samarra”, “tamaina handiegia”.
Freisa "Urdaiazpikodun etxeko kroketak"
/imgs/20060201/freisa.jpg 3,08 euro kiloko. 500 gramo.- Oso urdaiazpiko gutxi (%2). Glutamato gehien daukatenak, baina oso kopuru txikian: legeak onartutakoa baino zortzi aldiz gutxiago.
- Dastatze proban, 5,7 puntuz, atze-atzeko posizioetan; alderdi onak: “tamaina”, “zaporea” eta “kraskatsuak” izatea; alderdi txarrak: “gezak izatea”, bexamel zakarra”, “urdaiazpiko gabezia”.
Nicolasa "Urdaiazpikodun kroketak"
/imgs/20060201/nicolasa.jpg 2,94 euro kiloko. 500 gramo.- Etiketa ez dago zuzen: produktu horren izendapen komertzial egokia “urdaiazpiko zaporedun kroketak” litzateke. Urdaiazpikorik ez daukan lagin bakarra da; horren ordez urdaiazpiko-aroma ezarri dute, baina hori kontsumitzaileari iruzur egitea da, “urdaiazpikodun kroketa” gisa saltzen baitira. Proteina gutxien daukatenak (%3,7). Glutamatoa (zaporea indartzen duen aditiboa) daukatela adierazten du, baina oso-oso kopuru txikian: 225 zm daukate, legeak onartutakoa 10.000 zm izaki.
- Dastatze proban, 4,3 puntuz, denetan okerrenak; alderdi onak: “tamaina” eta “kraskatsu izatea”,; alderdi txarrak: “urdaiazpiko pusketarik ez izatea” eta “irin zaporea baizik ez dute”.